-2-
Dat léste hat wol bliken dien by de ynfieringsgemeenten Tytsjerkste-
radiel en Wûnseradiel en by de provinsje Fryslân.
Taalbeleid is foar de measte amtners (en bestjoerdersdan ek net
in frijbliuwende saak, mar freget fan in soad minsken op it gemeente-
hûs in passive behearsking fan it Frysk (leze en ferstean kinne)
en fan oaren in aktive behearsking (prate en skriuwe kinne). Mei
dat feit foar eagen fûnen wy it wichtich om te witten hoe't de amtlike
organisaasje oer it wurden fan ynfieringsgemeente tinke soe. Sadwaande
hawwe wy alle amtners fan de siktarij en gemeentewurken (en ússels)
de gelegenheid jûn oan in taalenkête mei te dwaan (leit by de rieds-
stikken om yn te sjen). Om't it wolris sa wêze kin, dat de stânpunten
oer de funksje en it plak fan in minderheidstaal as it Frysk ôfhingje
fan de behearsking fan dy taal, benammen wannear't sa'n taal yn
eigen fermidden in formeel plak krijt, hawwe wy foar in wiidweidige
enkête keazen. Just yn dy opset koene frijwat fragen steld wurde
oer taalbehearsking, taalhâlding (hoe tinkt men oer it Frysk) en
taalgedrach (hoe brûkt men it Frysk)Namste mear dêr ynsjoch oer
bestiet, namste better kin rûsd wurde hoe't it belied Frysk him
yn de organisaasje fan Boarnsterhim ûntjaan kin.
Hoewol't de ûnderskate enkête-útslaggen sjen litte dat de feardigens
om Frysk te skriuwen net oerhâldt, miene wy dat de útslaggen meiinoar
yn basis foarmje om yn fieringsgemeente te wurden. Fierwei de measte
lju kinne wol Frysk léze en der binne dochs ek noch wol wat dy't
it skriuwe kinne. Der noch fan ôfsjoen dat it meidwaan oan kursussen
Frysk it tal Fryskskriuwers grutter meitsje sil.
De begripen ynfieringsgemeente en útwreidingsgemeente Frysk en
de fierdere gong fan saken.
Op grûn fan it wenstich taalgebruk hawwe wy oant no ta inkelde
kearen it begryp ynfieringsgemeente Frysk brûkt. Dochs mine wy dat
dat begryp net hielendal krekt is. Feitliken jout it allinnich
mar de befêstiging fan in besteande sitewaasje oan.
De gemeente is al ynfieringsgemeenté'meidat er - en sa ek de trije
eardere gemeentel- al geregeldwei de Fryske taal yn it offisjele
ferkear brûkt. Better is dan ek om fan útwreidingsgemeente Frysk
te sprekken. Krekt as yn it begryp ynfieringsgemeente sit dêr it
plak fan it Frysk by de gemeente yn bebakt mei dêroerhinne it doel
om dy taal mear te brûken. It útwreidzjen fan it Frysk sjogge wy
net as in doel op himsels, mar as in foarm fan it stribjen nei
lykberjoohtiging tusken de Frysk- en Nederlânsktaligen. Neffens
it riedsbeslút fan 7 septimber 1984, punt 4 (gemeentlike reäksje
op it provinsjaal Einrapport "fan geunst nei rjocht") is lykberjoch-
tiging net itselde as it sa folie mooglik befoarderjen fan it Frysk.
Lykwols miene wy dat yn 'e hjoeddeiske sitewaasjes fan amper Fryskta-
lige teksten, mear fan sokke teksten in betingst is om de lykberjoch-
tiging stâl te jaan.
Wy leauwe net dat it ferstannich is om no al útwreidingsgemeente
te wurden, om't op dit stuit alle (ûn)mooglikheden en konsekwinsjes
dêrfan net rjocht besjoen wurde kinne. Wy tinke oan fraachstikken
as bgl. de breklike, skriftlike taalbehearsking fan de gemeentlike
organisaasje, it wennen fan 'e befolking en organisaasje ta it
lezen fan Frysktalige teksten.de rjochtsbeskerming fan de Nederlânsk-
taligen en de beliedsûnt jouwing fan it Frysk by it ryk.
