- 15 -
Yn it tredde nûmer fan it 'Geografisch Tijdschrift' fan 1985 foei myn
each op in wier ferhaal fan prof. P. Lukkes út Grins, ûnder de titel
fan: "Berichten uit uw wingewesten". Mei dat wingewest waard it Noarden
bedoeld, goed foar opslach fan kearnôffal, foar munysjedepots en fabriken,
militere fleanfjilden en oefenterreinen. Dêr stie tsjinoer dat yn 1985
út datselde Noarden sa'n 40 miljard gûne oan ierdgasjild yn de skatkiste
rûgelje soe, ferwachte de professor. Mei fan gefolgen dat it Noarden
hjir en dêr knap fersakket en te li jen hat fan fermogensferlies oer
alle boegen, en dêr mei wolris wat kompensaasje foar jun wurde, fûn
hy. Dy krije wy lykwols net, want wy hawwe net folie yn te bringen.
De professor hat grut gelyk, wy hawwe net folie yn te bringen, om't
wy regearre wurde troch politike partijen dy't allinne each hawwe foar
de Rânestêd om't dêr foar harren de measte stimmen te heljen binne.
It is ivich skande dat ús provinsje neffens E.E.G.-rapporten degradearre
is ta de earmste provinsje fan Nederlân en heard by de earmste regio's
yn 'e E.E.G. It Frysk hat sa't it liket ferline jier in hiele haal dien.
De earste stap fan geunst nei rjocht is dien en dan set Den Haach ús
de poat wer dwers. Gjin ferplichte Frysk yn it fuortset ûnderwiis. It
selsstannich fuortbestean fan de Akademy wurdt bedrige, sa ek it Frysk
Orkest, Fryske T.V. wurdt om gnyske en gean samar troch. Ek hjir yn
gemeentehûs en -kantoar fait noch genêch te behimmeljen. Hark mar ris
om jim hinne. Ien wurd Hollânsk en mennich Fries sakket troch de knibbels
en skeakelt och sa fatsoenlik op it Hollânsk 'stasjon' oer. Dêrom krekt
is it sa wichtich dat oan baalje en tillefoan de earste wurden Frysk
binne
In oare soarch is it Frysk seis. As wy net oppasse mei ús taalgebrûk
ferwurdt it op 'en doer ta in dialekt. Goed Frysk ûnderwiis is dêrom
in earste eask. De kwaliteit fan it ûnderwiis Frysk yn it basisûnderwiis
skynt wakker ûngelyk te wêzen. Der koe wolris in ferbân wêze tusken
hâlding tsjinoer it Frysk en de kwaliteit fan it ûnderwiis dêryn. Dit
jier hawwe de bern hjir seis jier Frysk yn it underwiis hawwe kind.
Soe it gjin goede saak wêze om ek hjir ris in ûndersyk te dwaan nei
de kwaliteit fan it underwiis yn it Frysk?
By dat underwiis heart ek de skiednis fan Fryslân, dy't ús altyd ûnt-
hâlden is. Farsk yn ús ûnthâld leit noch de útrikking fan de dr. Joast
Hiddes Halbertsmapriis 1985, oan dr. Stephane Lebecq, in Frânskman.
Dit barren hat stylfol plak fün yn de St. Pitertsjerke yn Grou, net
yn't minst troch de meiwurking fan it Grouster Mingd Koar. De priis
waard him takend, foar syn stúdzje oer de Friezen yn it tiidrek fan
de sânde oant de njoggende ieu, doe't de Friezen mei de Griken, Portugezen
en Ingelsken ta de grutte seefardersnaasjes heard hawwe. It jury-rapport
stiet oan op in oersetting yn it Frysk en it Nederlânsk.
Wy wiene tige fereard doe't it Provinsjaal Bestjoer ús gemeente útnoege
hat dit histoarysk barren te organisearjen en dat wie net samar wat.
De relaasje Grou mei Joast Halbertsma, Boarnsterhim yn it hert fan Fryslân,
Boarnsterhim mei syn Fryske plaknammen, hat grif de reden dêrta west.
Wy soene de ried fan Boarnsterhim no freegje wolle by de provinsje en
de oare Fryske gemeenten der op oan te stean, ta oersetting oer te gean,
en dat B. en W. mei in útstel komme.
No't wy goed twa jier as ried meiinoar oparbeide hawwe yn ús nije gemeente
Boarnsterhim, wol ik graach in pear wurden hjiroer sizze. Yn it foarste
plak wolle wy fêststelle dat de P.v.d.A. dy't yn ús ried in lytse mearder-
heid hat, bepalend west hat foar it belied sa't it yn 'e ôfrûne twa
jier fierd is.
It is goed der ris by stil te stean dat it net allinne giet om it nimmen
fan besluten by mearderheid fan stimmen. De minderheid heart dat beslút
te respektearjen en de mearderheid, en dat wurdt wolris fergetten, moat
safolle mooglik rekken hâlde mei de belangen fan de minderheid.
Soks kin net krekt yn regels fêstlein wurde; it giet om in mentaliteit.
