-Z.sf. fZ
Openbare vergadering van de Raad der
gemeente Idaarderadeel op Donderdag 5 Juli
a.s, des avonds te 7 uur.
Aanwezrg; Mevr. P.C. P0"1 "ma-Hij lkema, en de heren S.de Jong, L. Zv7art,
Joh .var Ier Meer, R, Wartena, A. Hondema, E. Dantuma, Joh.van der
Mark, ri. van de Lageweg, P.van der Hem, p. Sijtema en J. Miedema.
Afwezig met kennisgeving; de heer J.W.de Visser.
Voorzitter; Mr. C.N. Renken, burgemeester.
Secretaris; D. Smits.
De Voorzitter opent de vergadering met de volgende toespraak;
Mevrouw, Mijne Heren. Ik heet II van harte welkom in deze vergadering, welke
in het bijzonder is belegd gelijktijdig met die der raden van de andere ge
meenten ter nerdenking van het 100-jarig bestaan van de gemeentewet.
Wie dit nog niet mocht weten, zal nu wel begrijpen, nu er zo allerwege
belangstelling voor wordt getoond, dat de tot standkoming van die wet zowel
/we 1 als de werking er van gedurende een eeuw toch blijkbaar/van grote betekenis
voor ons volksleven moeten zijn geweest.
Da- is inderdaad het geval en het zou me niet moeilijk vallen U dat in een
breed opgezet oetoog uiteen te zetten. Dat zou echter betekenen, dat voor de
genen, voor wie deze staatsrechtelijke materie geen dagelijks voedsel is,
vrij veel overhoop zou moeten worden gehaald, hetgeen ongetwijfeld veel interes
sants zou cpreveren, maar toch ook een wel wat zware kluif zou worden, vooral
ook omdat ik, aangenomen dat ik zou weten waar te beginnen (hetgeen reeds
moeilijk zou zijn), voor de vraag zou komen te staan, waar te moeten eindigen
k.a.w. Deze kristal heeft zo'n groot aantal facetten, dat het onmogelijk zou
zijn U daarvan m een toespraak als deze een duidelijk beeld te geven.
Ik moen daarom beter te doen, met U heel in het kort drie van de belang
rijkste grords :.agen te noemen, waarop de gemeentewet honderd jaar geleden is
gebouwd, eq. die ook thans nog het fundament van deze wet vormen, nl. Ie.
de verkiezing van de leden van de raad rechtstreeks door de burgerij;
2e, hun periodieks aftreding en 3e» de openhaal Void van hun vergaderingen.
Om de betekenisdaarvan goed te begrijpen, moet men weten, hoe het voor
de tot standkoming van de wet was. Het was toen zo, dat de koning bij be
sluit regelde hoe de plaatselijke besturen moesten worden samengesteld.
De grondwet van 1848 had aan deze zg. besluitenregering van de koning een
eind gemaakt en hier een recht geschapen van de eigen inwoners. Weliswaar was
dat recht in verband met het beperktekiesrecht van die tijd nog verre van al
gemeen, maar er was toch een principiële ommekeer. De raad werd de vertegen
woordiging van eigen burgerij.
Daaruit vloeide als vanzelf voort, dat die burgerij ook moest beoordelen,
wat haar vertegenwoordigers in haar belang deden of nalieten te doen. En daar
uit moest zij dan de consequenties kunnen trekken hetgeen ze alleen kon doen,
door da i» de^raaasleden periodiek hun zetel ruimden, zodat ze of herbenoemd of
evem-ueci door anderen konden worden vervangen. Dat was voordien, anders.
Toen bleven de raadsleden zitten totdat ze bedankten althans uit zich zelf
hun zetel ruimden, In de 80 stedelijke gemeenten was er dan nog een kies
college, dat de raad weer kon aanvullen, (meer niet) in de 1200 landelijke
gemeenten was zelfs dat niet aanwezig. De Gemeentewet braclit dus wel een gro
te verbetering, een verandering van principieel belang.
In de 3e plaats werden de raadsvergaderingen openbaar. Wij vinden dit
meer gewoon, het spreekt voor ons vanzelf, maar dat was toen niet het geval.
De vergaderingen waren onder onsjes. U begrijpt, dat de bevolking er weinig
belangütel.i.ing voor had, en ook niet kon hebben, omdat men de wegen, die de
heren raadsleden gingen, niet kon volgen en de beslissingen dus niet kon be
grijpen, althans niet op hun waarde schatten.
üin het was juist zo nodig, dat de bevolking meeleefde met hetgeen het
eigen -estuur in haar belang meende te moeten doen. Dat is de eerste eis van
democratie. Alleen langs deze weg kan men komen tot een regering door de ge
regeerd en zelf. Thorbecke,de grote ontwerper van de nieuwe wet, heeft zich
dat ook als ideaal gesteld,
—Of—
J rn
