3
rz
Zyy
/y'YY'/yYYY y/^ f/YAi
//r -
y/y'/yy; st yyy
sz,
y'y/yyy >e
/z/ w/rzy yy/yyy/y y/y yz*.
Z ^P^Y/yy/ Y/ -
zy/yyyyyyz/y' /y y/yy yyy /y
'//yy/zy yyy yyy/
y- /yyy/yy'
20
t
/7
Inschrijving van Hendrik Jacobus Jut in een stamboek van gedetineerden in de Leeuwarder Straf
gevangenis (Ryksargyf)
Na de moord en diefstal trouwde Jut met
Christina en maakten ze een reis naar
New York, waar een deel van de effec
ten en juwelen verkocht werd. In 1874
vertrokken ze naar Zuid-Afrika, waar ze
een nieuw en rijk leven wilden beginnen,
maar omdat Christina niet kon aarden,
keerden zij al na een paar maanden terug
naar Nederland. Van de overgebleven buit
kochten Jut en zijn vrouw een logement
annex koffiehuis in Rotterdam. Het gezin
leefde op grote voet en dat begon steeds
meer mensen op te vallen. De moord was
bovendien na drie jaar nog niet vergeten.
Een anonieme brief was voor de politie
aanleiding Juts gangen na te gaan. Op 3
juni 1875 werden hij en zijn vrouw aange
houden en al snel bekende Jut de dubbele
moord.
Het proces
Het strafproces was in heel Nederland
het gesprek van de dag, ook omdat het
de discussie omtrent de doodstraf, die in
1870 was afgeschaft opnieuw deed oplaai
en. Tijdens het proces werd dan ook aan
Jut gevraagd of hij wist dat de doodstraf
was afgeschaft toen hij de moord beging;
hij beantwoordde deze vraag met 'ja'. De
gedachte achter deze vraag was dat Jut
de moorden wellicht niet had gepleegd
wanneer het schavot de straf was die hem
boven zijn hoofd hing. Jut haalde deze
theorie echter onderuit toen hij later ver
klaarde dat "hij liever tienduizend maal
op het schavot zou sterven dan jaren te
smachten in de gevangenis'.
Drommen nieuwsgierige mensen gingen
naar de Haagse rechtszaal om de koelbloe
dige moordenaar te bekijken. 'Hij bleek',
zo schreef de Leeuwarder Courant jaren
later, 'een klein mannetje met een onbe
nullig uiterlijk en zeker niet een grimmig
onverlaat.' Jut was niet het monster, de
verpersoonlijking van het kwaad, dat het
publiek en de journalisten zo graag in hem
wilden zien.
Opvallend was dat Jut voortdurend
zijn vrouw de hand boven het hoofd hield.
Volgens hem had zij niets van zijn plan
af geweten. Christina had echter eerst
verklaard dat zij samen de moord en dief
stal hadden beraamd, maar bleef tijdens
het proces volhouden dat ze onschuldig
was. Haar man had alles alleen bedacht
en uitgevoerd, zij was in de veronderstel
ling geweest dat ze de bewuste avond de
weduwe om een lening gingen vragen.
Juts laatste woorden in de rechtszaal
waren bedoeld om medelijden voor zijn
vrouw op te wekken: ...dan smeek ik u
in naam van Jezus Christus, wiens leer
is liefde, barmhartigheid en ontferming,
medelijden en ontferming te hebben met
mijne vrouw. En mogt u ook ontferming
hebben met mijn ongelukkigen toestand
op nog zoo jeugdigen leeftijd, dan bid ik
u mij te passeren en die over te brengen
op mijne vrouw, al ware het ook alleen ter
wille van mijn geliefd kind. Ondanks deze
woorden werd Christina tot twaalf jaar
gevangenisstraf veroordeeld. Jut kreeg te
horen dat hij de rest van zijn leven in het
tuchthuis moest doorbrengen. Na de uit
spraak, zo berichtte de Leeuwarder Cou
rant de volgende dag 'hebben beide veroor
deelden zenuwtoevallen gehad, Jut vooral
in hevige mate.'
De Leeuwarder strafgevangenis
Jut werd geplaatst in de eerste klasse
van de Leeuwarder strafgevangenis.
Rond 1870 waren de omstandigheden in
de gevangenis aanmerkelijk verbeterd:
daarvóór sliepen de gevangenen op grote
slaapzalen in hangmatten tot drie rijen
hoog en werkten ze in slecht geventileer
de zalen. Gevangenen werden nu steeds
vaker (gedeeltelijk) alleen in cellen opge
sloten. De gedachte achter deze cellulaire
straf was dat de gevangenen in afzonde
ring het beste tot inkeer konden komen
en ze de criminaliteit niet op elkaar over
konden dragen. Of Jut alleen in een cel
zat of in gemeenschap was opgesloten is
niet duidelijk. Wel staat vast dat hij enig
contact met andere gevangenen had. Zo'n
tien uren per dag moest hij matten vlech
ten, en het is onwaarschijnlijk dat dit in
de cel gebeurde. Taken van andere gevan
genen waren bijvoorbeeld weven, schoe-
