Binnen en buiten de Wirdumerpoort
Li CO Vdl
1
Drieënhalve eeuw ontwikkeling van een bekend stadsgebied
Anjo Veeman Tot ver in de 19e eeuw werd het uiterlijk van de stadsrand voor een groot deel
bepaald door een samenstel van verdedigingswerken dat in de loop van eeuwen tot
stand was gekomen. Middelpunt van het systeem van grachten en bastions aan de
zuidzijde was het schilderachtige Wirdumerpoortcomplex, dat tot taak had om de
toegang tot de stad bij een aanval veilig te stellen. Nu de gemeente de oude naam
Wirdumerpoortsdwinger in ere heeft hersteld en het terrein aan het einde van de
Wirdumerdijk en voor de Beurs een nieuw aanzien heeft gekregen is het interes
sant om eens in de geschiedenis van het betreffende gebied te duiken. Wanneer
begon de ontwikkeling, die ertoe leidde dat een uniek stadsgezicht met veel groen
tenslotte veranderde in een grauwe betonvlakte?
We kunnen stellen dat er een algehele
verwaarlozing en achteruitgang van de
Leeuwarder vestingwerken aanving toen
ze niet meer werden gebruikt voor de taak
waarvoor ze waren bedoeld. En die taak
was het beschermen van de stad in tijd van
oorlog. In zo'n periode vol spanning had
men er wel iets voor over om de verdedi
ging in optimale toestand te houden. Zo was
er in 1619, tijdens het 12-jarig Bestand,
een groot project gestart waarbij de stad
aan de zuidzijde met een nieuw woonge
bied werd uitgebreid, bestaande grachten
werden verbreed en verouderde bastions
werden vervangen of gemoderniseerd.
Toen echter de oorlogsdreiging voorbij
was ging men in toenemende mate het
voor wallen en bastions benodigde terrein
ook voor allerlei doeleinden gebruiken die
niets met defensie te maken hadden. Vaak
ging het om woningbouw, omdat steeds
meer burgers binnen de vesting een plaats
moesten vinden. Verder was er recreatie
gebied nodig. Daarom kwamen er wandel
routes buiten langs de gracht en later ook
boven over de stadswallen. Gegoede bur
gers wilden graag een huis met een tuin
direct buiten de stad, waar uit defensie
oogpunt beter niet gebouwd kon worden.
En tenslotte was het onderhoud van de
vestingwerken een dure zaak, dat in vre
destijd meestal niet de eerste prioriteit
kreeg.
Na 1631, toen de kans op een Spaanse
aanval verwaarloosbaar klein was gewor
den, kwam dan ook het enorme werk van
uitbreiding en versterking stil te liggen.
De laatste werkzaamheden vonden plaats
bij de Wirdumerpoort.
De Wirdumerpoortsdwinger met busstation, maart 2002 (Foto: Tom Sandijck)
