Herkansing voor Provinciale Bibliotheek Fryslan
24
Hielkje Zijlstra Het gebouw van de Provinciale Bibliotheek, aan de Boterhoek, fascineerde mij
als een, op het eerste gezicht, neutrale doos met een sprankelende inhoud. Het
wordt dan ook omschreven als: 'één van Fryslans meest opmerkelijke bouwwerken
uit de jaren zestig*. Recentelijk heeft het gebouw een grootschalige verbouwing
ondergaan onder leiding van de oorspronkelijke architect, ir. P.H.Tauber (1927)
uit Alkmaar. Dit aspect maakte het voor mij extra interessant om het gebouw op
te nemen in mijn onderzoek naar bouwen in de twintigste eeuw met nadruk op de
periode 1940-1970.
Architect Tauber kreeg de kans om zijn
gebouw, na dertig jaar, volledig opnieuw
in te richten en van de nieuwste technie
ken te voorzien, zonder dat het oorspron
kelijke ontwerp geweld aangedaan zou
worden. Sterker nog het oorspronkelijk
concept kon op een betere, helderder,
manier worden uitgevoerd dan in 1966
mogelijk was. Essentieel bij deze opgave
was dat de oorspronkelijke architect er
bij betrokken werd. Herbestemming is
een zeer actueel onderwerp in de heden
daagse architectuur, aangezien er in de
nabije toekomst bij veel gebouwen uit de
wederopbouwperiode de vraag van herbe
stemming aan de orde zal zijn.
Ontstaansgeschiedenis
van de bibliotheek
De beide bibliotheken, de Provinciale en de
Buma, waren van 1849 tot 1897 gevestigd
in het paleis van Justitie aan het Zaailand
en van 1897 tot 1934 in de Kanselarij. De
Provinciale Bibliotheek zelf kende haar
oorsprong in de collectie van de Franeker
Universiteit (1585-1811). Bij Koninklijk
besluit werd in 1843 beslist dat een deel
van het Provinciale archief en boekerij
tot een publieke inrichting moest worden
omgevormd. Het ging om 11.000 boeken,
waarbij er sinds 1852 inderdaad sprake
was van een bibliotheekzaal. Op 1 okto
ber 1852 werd de Provinciale Bibliotheek
van Friesland dan ook officieel geopend
als een openbare studiebibliotheek.
De Kanselarij, daterend uit de zestiende
eeuw, was oorspronkelijk gebouwd als
het Hof van Friesland. Vervolgens werd
het gebruikt als hospitaal, gevangenis,
bibliotheek, archief en museum. Zowel
het Rijksarchief als de Buma bibliotheek
werden in 1934 verplaatst. Er was door
de beheerders van de Buma bibliotheek
gespaard voor een eigen nieuw gebouw dat
in 1934 in gebruik werd genomen. Door
de beperkte openstelling en het weinige
personeel werd in 1955 besloten de biblio
theken toch weer samen te voegen, maar
dan wel in een nieuw gebouw. Gedurende
de oorlogsjaren waren de omstandigheden
waaronder de boeken waren opgeslagen
zeer slecht, maar ook in de leeskamer en
het magazijn kon de temperatuur in de
winter niet boven de 11 graden uitkomen,
terwijl de leeszaal slechts ruimte bood aan
28 personen. In 1957 lag de collectie nog
op vier verschillende plaatsen in Leeu
warden opgeslagen, maar toen werden er
voor het eerste concrete plannen gemaakt
Leeszaal van de Provinciale Bibliotheek in de Kanselarij aan de Turfmarkt, 1966
Leovdic^ la. It
