17
Een éénpansmaaltijd op het Wilhelminaplein als afsluiting van een bijeenkomst van de Arbeids
dienst, april 1943. In de rechter bovenhoek nog net zichtbaar een gedeelte van het Gerzon-pand
huis maar naar een plek ten noord-oosten
van Leeuwarden waar een brede sloot uit
mondde in de Dokkumer Ee. Daar zijn de
kaartenbakken gedumpt en zat het kar
wei er op!
Toen van hun middagpauze terugge
keerde ambtenaren de kaartenbakken
misten, werd er alarm geslagen. Het ver
haal dat Spijkstra en de bewakers te goe
der trouw vertelden werd door de leiding
en het weeshuis snel doorgeprikt. Biele
en Grundman verschenen ten tonele en
Spijkstra en de politiemannen werden
gearresteerd evenals de vader van Post-
ma, want zoonlief, al gauw gebrandmerkt
als de handlanger, was en bleef vertrok
ken. Verder moesten alle ambtenaren van
gebouw Gerzon en de Willemskade zich in
het weeshuis melden voor verhoor. Ook die
geschorste ambtenaar Vellenga, die thuis
gesommeerd werd door een politieman die
direct weer vertrok, zich te melden in het
weeshuis. Aafke, die persé meewilde, en ik
zijn op de fiets gestapt om onderweg de keus
te maken: melden, maar met welk risico of
onderduiken, maar waar en voor hoe lang?
Die tocht en dat gesprek werden onderbro
ken op de hoek Peperstraat-Wirdumerdijk.
Daar sprong een collega vlak voor ons van
de fiets en schreeuwde 'se hewwe de hele
bliksemse boel bij Gerzon stoalen en nou
mutte wij ons allemaal melde op het wees
huis.'
Wij reden verder en als in een droom
beklom ik voor de vierde maal in die gek
ke juniweek de trappen van het weeshuis.
De grote bazen Biele en Grundman zagen
het alibi om mij heen hangen en hielden
ons tegen. Der ferdammte Postma kreeg
overal de schuld van. Herr Vellenga was
onschuldig, was nu vrij man en kon met
zijn bruid snel verdwijnen; er werd hun
een goed huwelijk toegewenst. Dat huwe
lijk werd op 7 juli voltrokken. Maar op 6
en 7 juli moesten alle mannen geboren in
de jaren 1918 tot 1925 zich in een herme
tisch afgesloten en van soldaten vergeven
Leeuwarden melden in Zalen Schaaf.
Velen kwamen niet en van hen die wel
kwamen bleven er 'slechts' 85 over die
op 9 juli naar Hamburg vertrokken. Toen
voor hen de eerste verlofperiode aanbrak,
heb ik een aantal kunnen helpen hier
te blijven, maar dat vergoedt niet alles.
Toch staat vast dat die opstopper voor
de Duitsers hard aankwam en het psy
chologisch effect groot was. Het stroom
pje 'Arbeitseinsatz-gangers' werd steeds
kleiner. Op 6 september 1943 vertrokken
twee mannen en was het filiaal Gerzon
gesloten.
In de Krijn van den Helmschool, nu De Vrijheid, is
een portret van Krijn van den Helm aangebracht
(Foto: Collectie Verzetsmuseum Friesland)
Gedenksteen voor 'se'
Nu zit de Hema op deze plaats. Misschien
zou een gedenksteen in de achtermuur een
passende herinnering zijn aan een grote
verzetsdaad. Lees maar mee 'overval ille
galen op arbeidsbureau 25 juni 1943. Se
hewwe de hele bliksemse boel bij Gerzon
stoalen.'
Se! Dat waren Krijn van den Helm en
de broers Van der Linde. Maar zeker ook
Geale Postma, die zwaar verbonden en
omzwachteld in een ziekenauto Fries
land uitgebracht is. Later is hij voor ille
gaal werk onder de naam Jan Vrijland
in het Gooi gepakt, in kamp Amersfoort
opgesloten, daaruit ontvlucht en eind
1944 in Limburg waar hij verzetswerk
deed, bevrijd. Spijkstra is goed uit het con
centratiekamp gekomen waar hij tot het
eind van de oorlog vastzat. Hij en Postma,
zijn enkele jaren geleden overleden. Eelke
Ronner, onze contactman is in 2001 over
leden. Van ons groepje schrijftafel-sabo
teurs leven nog enkele oud-collega's die,
evenals ik, op leeftijd zijn. Maar we leven
wel met die door de bezettingstijd getekende
herinneringen, waaronder een prominente
plaats voor de kraak op het arbeidsbureau
in 1943, nu zestig jaar geleden.