15
den Jan en Theo voor de doorverbinding
en toen ging Bruinsma naar de Nieuwe
Oosterstraat. Op zaterdag 24 februari
1945 werd een sleuf gegraven over de
hele breedte van de Nieuwe Oosterstraat,
waar Bruinsma weer in dook, nu om
een nieuwe vijf dubbellijns loodkabel
te lassen. De kabel werd tussen twee
panden (in het Fries 'wan') gelegd, waar
bij deze weer boven de grond uitkwam en
naar achteren werd gebracht. Een plant
voor de wan maakte de kabel vanaf de
straat onzichtbaar.
Door de Nieuwe Oosterstraat flaneerden
ook enkele SD-'ers. Zij bleven staan en
keken met belangstelling naar het werk
van Bruinsma. Terwijl ze met hun zware
laarzen over de sleuf heen stapten, werkte
Bruinsma onverstoorbaar door. Een buur
man vroeg mijn moeder nog: 'hoe komen
jullie nog in deze tijd aan een loodkabel?'
Hem werd gevraagd of hij deze vraag wel
nooit weer wilde stellen. Mochten de men
sen hem er toch naar vragen, dan moest
hij zich er met een smoes van afmaken.
De man begreep toen dat dit een belang
rijke zaak kon zijn.
De Luisterpost
De volgende dag, op zondag, is de Luis
terpost gereed voor gebruik. Afgeluisterd
kunnen worden de kamers van Arthur
Albrecht, zijn tweede man Theo Vogt en
de onderofficieren Heinz Biehle en Ferdi
nand Grundmann. Verder ook de huiste
lefoon van Albrecht en alle in- en uitgaan
de telefoongesprekken van de SD, ook die
van de speciale telefoonlijn van het Bur-
maniahuis met het Gerechtshof. Aan het
einde van de winkel van Carel Wielenga
was een loze wand gemaakt. Daarachter
bevindt zich het pakhuis, waarin de lood
kabel binnenkomt. Voor het afluisteren is
een versterker beschikbaar die op accu's
werkt, en in plaats van telefoontoestel
len zijn er koptelefoons gemonteerd, die
altijd voor gebruik gereed zijn. Daardoor
wordt voorkomen, dat de Duitsers een kik
kunnen horen die hen doet waarschuwen
dat zij afgeluisterd worden.
Vijf jongemannen, leden van een
Knokploeg (KP) Kopie, Wouter, Frits,
Lijkele en Lo, houden samen met het
meisje Gerda dag en nacht de wacht.
Hun werkrooster is: zes dagen op, drie
dagen af. Gerda voorziet, samen met
mevrouw Wielenga, de jongens van
eten en drinken. Voor extra rantsoenen
zorgt de LO en ook de BS wordt daarbij
ingeschakeld. Het pand heeft nog een
ander voordeel: omdat het dicht bij de
gevangenis ligt, is er nog net voldoende
stroom, waarvan dankbaar gebruik wordt
gemaakt. Aan de verduistering wordt
bijzondere zorg besteed, want de omwo
nenden en voorbijgangers mogen niets
merken. Een nadeel is weer, dat het pand
geen achteruitgang naar de straat heeft.
Er moet rekening worden gehouden met
de mogelijkheid van een inval door de SD.
Daarom worden er oefeningen gehouden
door over de muren te klimmen om zo
snel mogelijk in het Nieuwstraatje uit
te komen. Het blijkt in de praktijk niet
onmogelijk maar wel lastig. Maar het
werk moet gebeuren, want wie weet hoe
veel mensenlevens de Luisterpost kan
redden.
Teamleider Kopie, die het gevaar gewend
is, is vastbesloten er van te maken wat
er van te maken valt. Hij beschikt over
prima medewerkers, al staan de zenuwen
bij hen vaak tot het uiterste gespannen!
Zenuwslopend
Dat is vooral het geval wanneer verhoren
worden afgeluisterd. Er worden aldoor
mensen gearresteerd en elke morgen
wordt er telefonisch aan het Huis van
Bewaring gevraagd, hoeveel mensen er de
vorige dag zijn opgebracht. Dat loopt op
tot boven de veertig. Elke keer wordt er bij
gevraagd: Wieviel Wichtige sind darun-
ter?' Daarmee worden personen bedoeld,
die wegens ernstige vergrijpen opgehaald
zijn. Daaronder zijn soms bekenden, soms
vrienden van het verzet, die veel van de
illegaliteit afweten en dan geprest worden
om daarvan te vertellen. Niet allen krij
gen ze zo ver. Sommige arrestanten weten
hun geval zo licht mogelijk voor te stellen.
Natuurlijk geeft hen dat nog geen garan
tie dat zij niet mishandeld zullen worden.
Integendeel, zwaar beuken de vuisten en
knuppels op de lichamen van de gevan
genen en het gekreun en gekerm wordt
via de telefoon overgebracht 2). Knarse
tandend zitten de luisteraars het afschu
welijke gebeuren aan te horen en hun pot
loden en pennen vliegen over het papier.
Want van alle verhoren wordt een rap
port opgemaakt, waarvan de gewestelijke
commandant en de sabotageleider elk een
afschrift ontvangen. Tot op de minuut
nauwkeurig wordt alles bijgehouden wan
neer er zich iets voordoet.
Alle troeven die de Duitsers in handen
hebben, worden ook gespeeld. Ze weten
al veel, maar raken verward in de schuil
namen. Iedereen wordt gevraagd naar de
echte namen en vooral naar de adressen.
Maar er zijn er bij die ook onder de zwaar
ste mishandelingen hun kaken op elkaar
houden of stamelend ontkennen ook maar
iets te weten. Dan halen de jongens op de
Luisterpost verlicht adem, maar de span
ning blijft bestaan. Zullen deze mannen
het ook vol kunnen houden tijdens hun
verhoor? Dan zijn er anderen, die wel
namen noemen, namen van mensen die
ogenblikkelijk gewaarschuwd moeten
worden. In al hun zakelijkheid en sober
heid zijn de rapporten nog welsprekend
en indrukwekkend.
Namen - namen - namen
Wanneer de moffen eenmaal een schuil
naam in handen hebben van iemand die
leiding geeft aan de BS -over andere ille
gale organisaties wordt in dat stadium
maar weinig gesproken- proberen ze
onophoudelijk door te stoten naar de ware
identiteit. Kennen ze allemaal een naam,
dan is die de toetssteen, of de arrestanten
de waarheid spreken. Zo gaat het ook om
sectiecommandant Toon Allerliesten van
de LO. In de verslagen van de LO komen
de Duitsers niet veel verder, maar uit
andere bronnen worden ze meer gewaar.
Zij doen op een gegeven moment een inval
in een pand aan de Sint Jacobsstraat 7,
waar Toon een paar dagen tevoren onder
dak had gevonden. De grote, vastberaden
Toon weet wat er op het spel staat. Terwijl
de Duitsers de trap oprennen, springt hij
uit het raam van de tweede verdieping.
Hoewel hij bij zijn val een hak scheurt,
weet hij aan de achtervolgers te ont
snappen. In zijn haast vergat hij helaas
een tas met gegevens over de Neder
landse Binnenlandse Strijdkrachten. De
SD vindt die, hetgeen leidt tot een serie
arrestaties, ook van de gastheer, Hen
drik de Jong. Van deze arrestanten zijn
later op 11 april 1945 dertien mensen bij
Dronrijp geëxecuteerd.
Als de bevrijding bijna aanstaande is,
