Tachtig jaar Odd Fellows in Leeuwarden
12
Symen Kingma Begin februari 1923 publiceert de Leeuwarder Courant een bericht over de oprich
ting van een loge van de Independent Order of Odd Fellows, door de redacteur ver
taald in Onafhankelijke Orde van Vrije Broederen. En zo is het precies, al zijn er in
de loop van de jaren ook veel 'vrije zusters' bijgekomen.
Leeuwarden heeft twee mannenloges,
want de Frisia loge is tien jaar geleden
gesplitst en daarmee ontstond de Leover-
dia loge. De vrouwen, verenigd in de
Marijke Muoi Rebekkah loge, vierden
enkele jaren geleden hun vijftigjarig jubi
leum. De Frisia loge is de oudste 'werk
plaats' (loge, lodge, loods, werkplaats) van
Friesland en vanuit de Emmakade zuid
zijde 48 zijn ook Friese Odd Fellow loges
opgericht. Fryslan telt enkele honderden
Odd Fellows en Rebekkahs en dat kan
ermee door, afgemeten aan het totale aan
tal Ordeleden in het land: zo'n 3700.
Amsterdam, waar de oorsprong van de
Nederlandse IOOF ligt, was tot 1940 een
bolwerk van de Orde met achttien loges.
Veel joodse Amsterdammers waren lid en
de namen van deze hoofdstedelijke werk
plaatsen (vooral 'werken aan jezelf') dui
den daar dan ook op. De nazi's verboden
alle zogenoemde geheime ordes, eerst in
het eigen Duitsland, later ook in de bezet
te gebieden. Odd Fellows, Vrijmetselaren
en andere ethische instellingen moesten
hun loges sluiten, de logebescheiden dien
den te worden ingeleverd. Dat is niet over
al gebeurd. Logepapieren van de Odd Fel
lows werden overal verstopt, onder de
grond, in diepe kasten, tot in de top van
torenspitsen toe. Niettemin ging veel his
torische correspondentie en gedachten-
goed verloren, omdat bestuurders bang
waren voor represailles van de Duitse
bezetter als ze de papieren niet inlever
den. De Frisia loge heeft nog een redelijk
intact archief.
Archieven weer terug
Amsterdamse Odd Fellow-archieven die
door de Duitsers waren opgeëist, zijn
enkele jaren geleden in goede staat weer
Thomas Wildey, oprichter van de Orde of
Odd Fellows. Broeder Strating schilderde
ooit dit portret, dat nu in het logegebouw
hangt
teruggebracht (met Russisch-Cyrillische
aanwijzingen en al) naar het hoofdarchief
van de Orde, destijds gevestigd in Apel
doorn, sinds kort in Emmeloord. Ze waren
meegenomen door de Sovjets, die de pape
rassen vonden na de inname van Berlijn
in 1945. Daar hadden de Duitsers de
Nederlandse en ook buitenlandse papie
ren van de zogenaamde geheime ordes
heen gebracht.
Intussen kreeg de Orde in Nederland,
en ook in Duitsland (daar al vanaf 1933)
een hevige slag te verwerken met het
verenigingsverbod en, vooral, met de de
portatie van de meeste joden uit de
hoofdstad. Amsterdam hield na 1945 aan
vankelijk nog een paar loges over, maar
onder meer door veroudering van de leden
nam het aantal vrij snel af. Er is nu alleen
nog de Amstel loge die in oktober 1903 is
opgericht. Er zijn tien leden, niet veel,
maar er is hoop op enige aanwas in de
stad die met omgeving zo'n miljoen inwo
ners telt. Daar hoort toch een volwassen
Odd Fellow loge thuis. Een handjevol Odd
Fellows, ook van buiten Amsterdam, is
bezig Amsterdam als officiële zetel van de
Nederlandse en Belgische jurisdictie een
levensvatbare loge te verschaffen.
Verkeerde voorstelling
Waar staat een Odd Fellow man/vrouw
voor? Dat is niet mis, zoals dat ook hoort
bij een ethisch genootschap. We herlezen
nog maar eens het bericht in de Leeuwar
der Courant van 1923: 'thans vindt men in
de meeste groote steden van ons land een
of meerdere loges (de naam van de verga
derplaats harer afdeelingen). Men rang
schikt deze, en meer vereenigingen met
gelijke of ongeveer gelijke strekking, dik
wijls tot zogenaamde, geheime genoot
schappen. Dit is een verkeerde voorstel
ling. Zij is slechts een vereeniging van
personen, onverschillig van welken rang
of stand en politieke of godsdienstige
overtuiging, die ten doel heeft de ver
heffing van het menschelijk karakter, het
versterken en verspreiden van gevoelens
van humaniteit bij hare leden onderling
en tegenover medemenschen, het bevor
deren van de geestelijke ontwikkeling
harer leden, het deelnemen aan maat
schappelijk werk, enzovoort.'
Le0Va.V3tA.1t
