6 hun zaak om in de NV Elektrische Con fectie Atelier om hun ambities te kunnen realiseren. In 1915 worden weilanden gelegen tussen Achter de Hoven en de Potmarge gekocht, een jaar later gevolgd door de aankoop van tuingrond en een vil la van de familie Van Harinxma thoe Slooten, die via verwanten uit de families Vegelin van Claerbergen en Van Beyma thoe Kingma dit deel van het oude Mariënburgcomplex heeft geërfd. Het geplande confectieatelier komt echter niet van de grond en de gebouwen worden in 1920 publiekelijk geveild. Pier Jan Talsma wordt de nieuwe eige naar en vanaf de oprichtingsdatum 1 juli 1920 begint met hem het verhaal van het Leeuwarder bedrijf dat later als Casolith door het leven zal gaan. De wortels van Casolith De wortels van Casolith liggen in het ver lengde van de zuivelindustrie die eind 19e eeuw door particuliere initiatieven voor zichtig van de grond komt. In het proces van het aanzuren van de melk slaat het melkeiwit (caseïne) neer, dat later vooral zal worden toegepast in de papier-, tex tiel- en cosmetische industrie. Uit caseïne kan men met behulp van formaldehyde caseïneplastic (kunsthoorn) maken dat zal worden gebruikt in de knopenindus- trie en in galanterieartikelen. Vanaf 1895 wordt in Friesland met de productie van gecondenseerde melk begonnen. Dat stuit op weerstand bij de Friese boeren die van origine veefokkers zijn en niet ten onrechte vrezen voor hun nering. Maar de nieuwe tijd is niet te keren en steeds meer coöperatieve zuivel fabrieken en condensfabrieken doen hun intrede. Zo bundelen in 1898 zes coöpera tieve zuivelfabrieken de krachten in de Friesche Coöperatieve Zuivelexport Ver- eeniging (Frico) en start de eerste con- densfabriek in 1906 in Leeuwarden aan de Sneekertrekweg. Hindrik Hindriks Scheepstra pleit van af 1906 als directeur van de Coöperatieve zuivelfabriek in Dokkumer Nieuwe Zijlen tevergeefs voor het oppakken van de pro ductie van gecondenseerde melk. Hij vindt een medestander voor zijn ambities in de bekende Groninger grootindustrieel Jan Evert Scholten, die in de herfst van 1912 de NV Leeuwarder IJs en Melkpro- ductenfabriek (LIJEMPF) heeft opge richt. Een jaar later vinden enkele coöpe raties elkaar in de oprichting van de Coöperatieve Condensfabriek Friesland en in datzelfde jaar komt ook de Coöpera tieve Zuivelbank, de voorloper van de Frieslandbank, van de grond. Scheepstra treedt als bedrijfsleider in dienst van de Lijempf en ziet daar de mogelijkheden om kunsthoorn uit caseïne te fabriceren. De actieve ondernemer begint voor zichzelf in een (onbekend) pand aan Achter de Hoven onder de naam Scheepstra Caseïnewer- ken. Veel te vroeg keert het noodlot zijn inspanningen want hij overlijdt in 1918, nog maar 43 jaar oud. Pier Jan Talsma zet Casolith op de kaart In het jaar daarop neemt Pier Jan Talsma de firmanaam en de inboedel over. Deze 31-jarige kaashandelaar woont aan de Willemskade op nummer 41, vrijwel naast de kaaspakhuizen die op beide hoeken met het Wagenplein staan. Weldra vindt hij geschikte bedrijfsruimte aan Achter de Hoven in de vrijkomende bedrijfsgebou wen voor een confectieatelier van Joosten Co. De vele hoge en grote vensters van dit gebouw wijzen nog op de oorspronke lijke bestemming. Vanaf 1920 legt Talsma zich aanvanke lijk toe op de fabricage van lebcaseïne als grondstof voor kunsthoorn. Maar hij wil de vrijwel onbekende kunsthoorn zelf gaan fabriceren en haalt de benodigde kennis binnen door het aantrekken van twee Oostenrijkse vaklieden. Het bedrijf Hollandse Casolithwerken P.J. Talsma levert de kunsthoorn af in de vorm van platen, staven en vanaf de jaren dertig ook in rondellen, onbewerkte knopen. Vandaar de in de volksmond gangbare benaming 'knoopkefabriek'. Na een moei zame start durft de ondernemer, die voor de zekerheid zijn kaashandel blijft drij ven, zich in 1924 in het Leeuwarder adresboek aan te duiden als industrieel. De merknaam Casolith is afgeleid uit een combinatie van caseïne en galalith (Grieks voor melksteen). Het bedrijf slaat aan en vanaf 1930 verrijzen er meerdere gebouwen op het terrein. Casolith expor teert ook kunsthoorn naar het buitenland. Het exterieur van de kunststoffenfabriek N.V. Hollandsche Casolith Werken in 1953 Foto: Leeuwarder Courant

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2007 | | pagina 8