LeovtfLcd
ca»;
8
is in 1862 gesloopt, om weer opgebouwd
te worden in Hantumhuizen; de Een
hoorn was al in 1837 op afbraak verkocht.
Het Aschland, toen ingeklemd door de
spoorweg, de Potmarge en de gemeente
grens (de opvaart naar het Wijnhornster-
zijlpijpke), werd in 1870/72 naar de eisen
des tijds heringericht. Het terrein bleef
stortplaats van huisvuil tot 1930, toen het
bebouwd werd met kantoren, werkplaat
sen en magazijnen van de Gemeentelijke
Reinigingsdienst.
De spoorweg naar Harlingen werd nog
in 1863 geopend. Een provisorisch stati
onsgebouwtje was opgetrokken bij de kop
van de Hollanderdijk, op circa 100 meter
afstand en in het gezichtsveld van Klan-
derij en Springend Paard. Jonker beval
zijn herberg aan als 'Stationsrestauratie
Staats-Spoorwegen. Tegen dat de trein
vertrekt, worden de Passagiers gewaar
schuwd.' De spoorbaan doorkruiste ook
het land van het Springend Paard. De
erven van de in 1860 overleden eigenares-
se/exploitante verkochten huis en erf, stal,
wagenhuis, boomgaard en een groot deel
van de weidegronden vier jaar later aan
Pieter Jans de Boer van Makkum, die het
logement in 1865 aanzienlijk uitbreidde
(tot 7 kamers) en omdoopte in 'Stations-
koffïjhuis Spoorzigt'. Het huidige, meer
westelijk gestichte stationsgebouw had
inmiddels de functie van het hulpstation
overgenomen, maar in de onmiddellijke
omgeving ervan ontbrak gelegenheid tot
overnachting. De vanouds in de binnenstad
gevestigde hotels lieten hun logé's ophalen
met rijtuigjes en omnibussen. Aan de Lan
ge Marktstraat verrees, na overbrenging
van de veemarkt in 1874, een reeks van
koffiehuizen en logementen, ruimer dan
de eerdere op het Ruiterskwartier, maar
niet van de allure, die spoorreizigers van
elders gewend waren; alleen de Duitsche
Adelaar (Langemarktstraat 18, van 1954
tot 1978 bekend als de Vier Leeuwen van
J.J.H. Goes) droeg terecht de naam hotel.
Cornells van Wely, sedert 1871 kaste
lein van de Posthoorn, was directe getuige
van het ontstaan van een sterk gewijzigde
verkeerssituatie. De Wirdumerpoorts-
dwinger werd afgegraven, een draaibrug
gebouwd, het Zuiderplein en een nieuwe
Rijksstraatweg aangelegd, waarvoor zelfs
een strook van het Klanderijland aan de
Staat is afgestaan. Zodra er tegenover
het spoorstation gebouwd kon worden,
waagde Van Wely de kans en verplaatste
Uitsnede van de stadsplattegrond van J. Kuyper uit 1870
hij in 1882 zijn activiteiten (logement- en
stalhouder en verhuurder van paarden
en rijtuigen) naar Stationsweg 4, in 1906
Oranje Hotel genoemd.
Romke Jans Dijkstra, tevoren koffïj-
huis- en vigilantehouder in de Os op de
hoek van de Nieuwestad en Wirdumer-
dijk, werd de laatste logementhouder van
de oude Klanderij, die, niet of nauwelijks
aangepast aan de veranderde situatie,
zich niet kon handhaven in de concur
rentie met Spoorzicht en de zich bij het
station vestigende horeca-ondernemin-
gen. De kosten van het beslist noodzake
lijke herstel werden in 1891 begroot op
4.115,-; het huurbedrag was terugge
lopen van 2.100,- tot 1.075,-, waar
schijnlijk ook 'omdat het verkeer met de
omliggende plaatsen minder dan vroeger
per as (bedoeld zal zijn: met paarden-
tractie) plaats heeft.' Het Gemeentebe
stuur besloot daarom tot afbraak van het
gebouw en verkoop van het Klanderijland,
waarvan in 1886 al een gedeelte was afge
staan ten behoeve van de bouw van een
watertoren.
In januari 1892 is het 'bizonder gun
stig en aangenaam gelegen' bouwterrein
publiek verkocht, opbrengst 19.300,-
twee van de 19 percelen gingen, met
de opstal, voor 9.125,- over in han
den van de bouwmaterialenfabrikant en
-handelaar Carl Wilhelm Finke (die zich
stukadoor, zijn oorspronkelijke beroep,
bleef noemen). Deze had het voornemen
om, vrijwel op de oude plaats, weer een
hotel te stichten; de overige percelen
waren bestemd voor woningbouw. Langs
het Zuiderplein ontstond een rij herenhui
zen, daarachter, en op een aangrenzend
terrein van de vroegere gasthuisbleek,
kwamen veel kleinere woningen, waar
door de Klanderij straat en le t/m 4e Klan-
derijdwarsstraten ontstonden.
Grand Hotel
In februari 1892 diende Finke een, door
de directeur der Gemeentewerken positief
beoordeeld, schetsplan in voor het nieuwe
hotel. De begane grond was bestemd voor
het café-restaurant (conversatiezaal met
veranda's, restauratiezaal, salon, bil
jartzaal alsmede keuken), de eerste ver
dieping voor een grote vergaderzaal en
diverse kamers, alsmede de 'woning van
den kastelein', de tweede voor logeerka-