9
met Draisma de beroemde levertraanfa-
briek van de in 1884 gestichte Firma S.
Draisma van Valkenburg zou opzetten.
Samuels voorvader, Jan Jacob van Val
kenburg, had zich vanuit Amsterdam in
1817 als apotheker in Leeuwarden geves
tigd. Hij voerde zijn omzet op met de ver
koop van punch. Het levertraanbedrijf
kwam later terecht in de Doelestraat,
waar nu een deel van de Fryske Akademy
is gevestigd. Er staat daar nog een vitrine
met levertraanrelikwieën.
Samuel zelf werd op 14 september 1891
in Leeuwarden geboren aan de Willems
kade 13. Deze intelligente, ondernemende
jongen volbracht de rijks hbs en koos na
enige semesters aan de Universiteit van
Utrecht voor een vervolgstudie in het bui
tenland, toen best bijzonder. In 1918 pro
moveerde hij in Zürich.
De jonge doctor ging als geograaf aan
de slag bij de Topografische Dienst van
de militaire staf in het verre Batavia. Om
klimatologische en wetenschappelijke
redenen emigreerde hij naar Amerika,
waar hij hoogleraar werd aan de School of
Geography in Detroit. Vandaar verhuisde
het gezin naar de staat Massachusetts
waar Samuel professor werd aan de Clark
University in Worcester.
Van Valkenburg maakte indruk, niet
alleen vanwege zijn grote gestalte maar
vooral door zijn kennis. Hij stond bekend
als een groot autoriteit op het terrein van
de politieke geografie van Europa en het
Verre Oosten en schopte het tot Dean van
de universiteit. In de Tweede Wereldoor
log was hij 'expert consultant' voor de
Amerikaanse regering. Zijn zoon Frede-
rik maakte als RAF-piloot onder andere
D-day mee en overleefde het neerschieten
van zijn vliegtuig.
In 1940 werden op Antarctica nieuwe
bergen van 1200 meter hoog ontdekt en
gefotografeerd door de US Antarctic Ser
vice (USAS). Op voorspraak van de aan
Clark University afgestudeerde Paul
Siple werd een van de pieken van de Clark
Mountains naar Samuel van Valkenburg
genoemd.
Albert Hyma, tophistoricus
Ook een andere in Amerika beroemd
geworden professor bracht zijn jeugd
door in Leeuwarden: Albert Hyma. Hij is
weliswaar op 18 mei 1893 in Groningen
geboren, maar het gezin Hyma verhuis
de al snel naar Leeuwarden waar vader
een winkel dreef aan de Oldegalileën.
Abe Abes Hyma was aanvankelijk een
heel aparte, wat stille jongen. Hij bleef
een keer zitten op de lagere school in de
Kruisstraat. Desondanks zou hij volgens
een Amerikaanse biografie uit 1964 uit
groeien tot 'een van de werkelijk grote
historici van onze eeuw.'
Abe trok er als kind graag in zijn een
tje op uit. Toen hij een keer bij familie
nabij Burgum logeerde liep hij terug naar
zijn ouders in Leeuwarden. Hij was toen
nog maar zes jaar oud. Dat zou hij vaker
doen: hij liep grote afstanden, bleef soms
een hele nacht weg. Dan kon hij vanuit
Leeuwarden zo naar Dokkum of zelfs
naar Groningen zijn gelopen. Hij bouwde
een grote verzameling onderweg gevon
den planten en bloemen op. Op de chris
telijke kweekschool kregen leerlingen een
nieuw rekenboek waar men een half jaar
over zou moeten doen, maar Abe vroeg
de volgende dag al om een nieuw reken
boek.
Toen de zaken aan de Oldegalileën min
der gingen besloten de Hyma's te emigre
ren naar Amerika. Abe had aanvankelijk
grote weerzin om Leeuwarden en Fries
land achter zich te laten. Hij kon niet
begrijpen dat bij hen thuis de armoede
had toegeslagen. Ook kon hij zijn lange
wandeltochten niet missen. Zijn ouders
praatten op hem in. Op 31 mei 1910 zetten
ze voet aan wal in New York en reisden
door naar Grand Rapids waar ze mensen
kenden. Zijn vader begon een boerderij.
Abe werd Albert en studeerde in Michi
gan af in Duits en Geschiedenis in welk
kader hij ook in 1922 een dissertatie over
Geert Groote afrondde. Via North Dakota
kreeg hij een baan aan de universiteit van
Michigan. Als professor zou hij volgens de
bibliografie van Richard L. DeMolen en
Kenneth A. Strand maar liefst 47 'major
works' op zijn vakgebied publiceren.
Daarnaast schreef Hyma honderden arti
kelen, bijdragen aan encyclopediën (over
American Biography, over sociale weten
schappen, religieuze kennis, enzovoorts)
en boekbesprekingen. Bij elkaar zijn deze
in zeven talen gepubliceerd.
Hyma was de eerste die een Friese
roman vertaalde voor de Angelsaksische
wereld. De Gouden Swipe van zijn oom
Abe Brouwer zou daar The Golden Whip
gaan heten.
Frank Cooper, tycoon en weldoener
Velen kennen het prachtige complex
seniorenwoningen aan de noordkant
van Akkrum, Coopersburg geheten, dat
gebouwd is door en genoemd naar weldoe
ner Frank H. Cooper, die voor zijn emi
gratie naar Amerika nog Folkert Harmen
Kuipers heette. Hij ligt met zijn eerste
vrouw begraven in het fraaie mausoleum
achter Coopersburg. Weinigen weten van
de nauwe connectie tussen deze beroemde
Friese zoon en Leeuwarden.
Folkert, in Akkrum in 1843 geboren,
ging na school in de manufacturen wer
ken, eerst als leerjongen in Groningen,
maar snel daarna, op 7 maart 1860, ves
tigde hij zich in Leeuwarden als winkel
bediende bij koopman Antoony van Assen
aan de Voorstreek 335, later genummerd
als Voorstreek 37 en 39. De winkel was
op hetzelfde adres gevestigd als het woon
huis waar Folkert zes jaar zou verblijven.
Hij kon goed opschieten met zijn chef De
Jonge en had bijzondere belangstelling
voor de handel in stoffen ('mensen blijven
immers altijd kleren dragen').
Ook ging Folkert om met Johan Winkler
(1840-1916). Deze in Leeuwarden geboren
medicus werd in onze stad in 1865 dokter
en zou later bekendheid krijgen vanwege
zijn taalkundige, oudheidkundige en folk
loristische studies in Haarlem. Met hem
deelde hij zijn voorliefde voor het Fries.
Tegen zijn kinderen verhaalde Frank
vaak smakelijk over de voetreizen die hij
toen van en naar Leeuwarden maakte.
Folkert las veel over Amerika, het land
van zijn dromen, en nam op 28 april 1866
afscheid van familie en vrienden. Van
uit Leeuwarden vergezelden zijn oudste
broer Harmen en zijn Leeuwarder vriend
en collega De Jonge hem op zijn treinreis
naar Harlingen. Het stoomschip Minis
ter Thorbecke bracht Folkert naar Huil.
Vanuit Liverpool ging hij met The City of
Paris in twee weken naar New York.
Hij had er adressen van oude ken
nissen, waaronder de katholieke kan
toorbediende Conrad Kampschmidt uit
Leeuwarden. Het vinden van werk bleek
minder eenvoudig dan gedacht. Dat Frank
Cooper, zoals hij zich daar ging noemen,
zich in Amerika prima zou weten te red-
