Lcovor^ 21 i|B Drie runderbikkels uit de Romeinse tijd, die glanzen en licht zijn gesleten door gebruik als dobbelsteen of amulet. De middelste is doorboord Foto: Groninger Instituut voor Archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen aan dat deze kustvogel werd gevangen of van het wad als dode vogel werd mee genomen. Bot, schol en/of schar, paling, kabeljauw, dunlipharder, haring en snoek werden regelmatig gevangen en gegeten. Deze vogels en vissen worden in allerlei terpen uit de vroege middeleeuwen aan getroffen. Wilde zoogdieren zijn in de vroege mid deleeuwen vertegenwoordigd door twee geweifragmenten van edelherten, vier botten uit de onderpoten van edelherten en een fragment van een onderkaak van een walvis. De geweifragmenten hebben zaag- en haksporen en zijn dus afval van geweibewerking. De botten uit de onder- poten van edelherten kunnen met de huid naar de terp zijn vervoerd. Zij hoeven niet te wijzen op jacht op edelherten in de omgeving van de terp. Het walvisbot zal afkomstig zijn van een gestrande walvis. Resten van (landbouw)huisdieren zijn minder vaak aangetroffen in sporen uit de vroege middeleeuwen dan in die uit de Romeinse tijd: 55% tegen 99% van de gedetermineerde resten. De samenstel ling van de veestapel was in de vroege middeleeuwen ook iets anders dan in de Romeinse tijd. Het schaap werd in de vroege middeleeuwen in relatief grotere aantallen gehouden dan in de Romeinse tijd (40% tegen 35%). Vermoedelijk was de wolproductie in de vroege middeleeuwen nog iets belangrijker dan in de Romeinse tijd en was dat de reden om in verhouding meer schapen te houden. Dat schapen in de vroege middeleeuwen op de terpen tal rijker waren dan in de Romeinse tijd, is een algemeen verschijnsel. Er werden in de vroege middeleeuwen op de Oldehoveterp ook meer varkens gehouden (7%) dan in de Romeinse tijd (2%). Runderen maakten 'slechts' 49% uit van de veestapel in de vroege middeleeu wen. De runderen waren even klein als die uit de Romeinse tijd. Paarden, hon den, katten en kippen werden ook in de vroege middeleeuwen gehouden, eveneens in vrij kleine aantallen. Snij- en honden vraatsporen zijn aangetroffen op botten van runderen, schapen en varkens uit de vroege middeleeuwen. Onder de werktuigen uit been of gewei uit de vroege middeleeuwen zijn twee nieuwe typen, die nog niet in de Romeinse tijd in het terpengebied in gebruik waren. Dit zijn de benen schaatsen of glissen en de kammen gemaakt uit edelhertgewei. De benen schaatsen van de Oldehoveterp werden gemaakt uit middenvoetsbeende ren van paarden en uit een scheenbeen van een paard. De boven beschreven afvalstukken van gewei laten zien dat op de terp in de vroege middeleeuwen gewei werd bewerkt, bijvoorbeeld tot kammen. Ook nu werden runderbotten als wrijf- of polijstbot gebruikt. Een benen naald wijst op het verwerken van huiden of textiel op de terp. Ook werd een dobbelsteen gevon den, die gemaakt was uit een midden voetsbeen van een rund. Conclusies De veehouderij, vooral die van runderen en schapen, was een belangrijke activiteit op de Oldehoveterp in de Romeinse tijd en in de vroege middeleeuwen. De scha penteelt was in de vroege middeleeuwen nog iets belangrijker dan in de Romeinse tijd. Deze was mede op de wolproductie gericht. Schapen werden verder voor hun vlees gehouden, evenals de runderen, die daarnaast ook werden gemolken en trekkracht leverden. De vogeljacht en de visvangst waren net als op verschillende andere terpen in de vroege middeleeuwen van vrij groot belang. Men gebruikte hier voor het kwelder- en waddenlandschap rond de terp. Wrijf- of polijstbotten wijzen op het verwerken van huiden en/of textiel op de terp in beide perioden. Uit edelhert gewei werden in beide perioden voorwer pen gemaakt. Geschaatst op glissen werd er pas in de vroege middeleeuwen. Ook kende men toen pas kammen uit gewei. Runderbikkels en een groepje botten van een lam in een kuiltje wijzen op rituele handelingen in de Romeinse tijd. De auteur is als archeozoöloog verbonden aan het Groninger Instituut voor Archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen, e-mail: w.prummel@rug.nl Fragmenten van twee kammen met twee rijen tanden uit de vroege middeleeuwen gemaakt uit edelhertgewei Foto: Groninger Instituut voor Archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen tA»;

Historisch Centrum Leeuwarden

Leovardia, 2000-2018 | 2011 | | pagina 23