PklTSWfllTEWIlF
7 JUNY 1979
U)| III II twa-fyfticb
22
Affiche, gericht tegen de sloop van de
oude binnenstad ten gunste van de
vestiging van een universiteit waarbij
Brandsma met een botte bijl in de hand
de woorden spreekt: 'De universiteit mut
der komme, de studenten kanne
ferdommel'.
Een (actie)programma had Swatte Jat
niet en dat kwam er ook niet. Niet nodig,
vond de groep. Swatte Jat wilde ad-hoc
reageren op gebeurtenissen in de stad
en in de provincie, door met opvallende
affiches handelen en uitspraken van
bestuurders aan de kaak te stellen. De
actiethema's bleven dicht bij huis en
door het gebruik van de talen van de
straat, het Fries en het Liwwadders ('De
strjitte is de skoalle fan it libben' kalkte
Swatte Jat op muren in Leeuwarden)
voor iedereen herkenbaar en geografisch
afgebakend. Geen derde wereld-proble
matiek, geen acties tegen Berufsverbote
in Duitsland, tegen kernenergie of vóór
het milieu, voor glasbakken of onbespo
ten groente. Doel was directe actie tegen
dagelijks in het stadsbeeld zichtbare uit
wassen van het gemeentebeleid, bij voor
keur door het tegen de schenen schoppen
van lokale bestuurders en door het aan
vallen van symbolen en personen die dit
beleid vertegenwoordigden. Actie met de
botte bijl, in de praktijk gebracht met
mooi vormgegeven affiches, met teksten
op een boze, verontwaardigende toon,
gespeend van ieder intellectualisme - als
het ware direct van de straat - anoniem,
daardoor geheimzinnig en des te opval
lender. Opgekropte woede en boosheid,
gecombineerd met een dosis humor. Voor
de leden van Swatte Jat was het een
logische, verdergaande stap in het plaat
selijke actievoeren. Immers, jaren van
demonstraties en actievoeren, maar ook
parlementair werk in de gemeenteraad
door linkse partijen, hadden in de stad
weinig concrete resultaten opgeleverd.
Protest
Eind jaren zeventig leek het actiegebeu-
ren in de stad op haar hoogtepunt. De
leegstaande Prins Frederikkazerne werd
gekraakt, de antimilitaristische actie
groep Onkruit liet van zich horen (twee
totaalweigeraars kwamen uit Leeuwar
den), het plakken van affiches leek aan de
orde van de dag, en er werd geleurd met
het tijdschrift Sneed en met het actieblad
Stik. Bezoekers van het drukbezochte
jongerencentrum Hippo en de honderden
studenten van de sociale academie en
de lerarenopleiding, droegen bij aan die
bloeiende actiecultuur.
Op Swatte Jat-bijeenkomsten vond
men echter de serieuze en kneuterige
wijze waarop de lokale afdelingen van de
PSP, PPR en CPN tegen het gemeente
beleid protesteerden, vaak een bron van
vermaak. In deze partijen kon men geen
waardering opbrengen voor de affiches en
activiteiten van Swatte Jat. Een vooraan
staande PSP'er zei: 'Swatte Jat, dat zijn
mensen die een mooie affiche kunnen
maken en dat moet dan toevallig ook nog
geplakt worden, maar politiek gesproken
hebben we er niets aan.' De botte maar
ludieke wijze van actievoeren van Swatte
Jat bracht echter in korte tijd in de plaat
selijke politiek en op straat meer teweeg
dan het jarenlange parlementaire werk
van deze partijen. Actievoeren was nodig,
maar je moest er wel bij kunnen lachen,
vond Swatte Jat.
Slagroom
Deze opvatting werd met enig spektakel
in de praktijk gebracht bij de opening van
een kantoorgebouw van verzekerings
maatschappij FBTO op 21 april 1978
aan de Lange Marktstraat. Voor deze
nieuwbouw had een imposante histori
sche straatwand in het oude handelscen
trum van Leeuwarden moeten wijken,
een sloop die bij veel Leeuwarders kwaad
bloed had gezet. De opening zou worden
verricht door de commissaris der konin
gin Hedzer Rijpstra en FBTO-directeur
Frieswijk, nadat zij eerst in een open
koets een rijtour door de stad zouden
maken. Symbolischer kon de regenteske
houding van bestuurders ten opzichte
van de bevolking bijna niet worden ver
beeld, meende Swatte Jat: aanleiding om
de Slachijemme Brigades (Groucho-Mar-
xistysk) in het leven te roepen. De toen
actuele populaire taartengooi-acties in de
VS en Canada, onder andere naar anti
homo activiste Anita Bryant, bleken een
vruchtbare bron van inspiratie.
Tijdens de rijtour werden op de Wirdu-
merdijk, ter hoogte van de Mercuriusfon-
tein, plotseling rookbommen naar de koets
gegooid. Bij de begeleidende politieagen
ten ontstond paniek, rookwolken hingen
■i«|M
hnvlKï IV'tl'-Jcfch
ÈÊk rmH .wt. ti»
Ook keerde Swatte Jat zich in 1979 tegen
de komst van de F-16
LiCOV<3LP^t4)t,k
