Vondsten uit de stort van de Wirdumerdijk
1
Akkie Hiemstra Wie zijn die gekken die uit eigen wil, spitten in slijk en drek, slechts voor een hlik
in het verleden, in weer en wind, zoekend naar iets wat eens was... Verlangend
naar een blik in de tijd die voor hen niet meer bereikbaar is...
In de maanden september en oktober 2010
hebben de leden van de werkgroep Arche
ologie van de Leeuwarder Historische
Vereniging Aed Levwerd de gelegenheid
gekregen om de stortgrond, afkomstig
van de opgraving aan de Wirdumerdijk,
te doorzoeken.
Deze stortgrond was gedeponeerd aan
de Hendrik Algraweg, zuidelijk van Leeu
warden. Bij een eerste inspectie bleek de
grond rijk te zijn aan bot, leer en scherf-
materiaal. Besloten werd om eerst de
toplaag van deze circa 4 meter hoge en 6
meter brede bult aarde te doorzoeken met
behulp van metaaldetectors. In eerste
instantie leverde dit 3 messing tabaks
dozen met inscriptie op en daarnaast
musketkogels, smeedijzeren spijkers,
duiten, een rijkversierde messing beurs-
beugel, messen, ijzeren smeltkroes en
een zwaardschedebeschermer. Kortom,
redelijk veel metaalmateriaal in goede
staat van conservering. Dit waarschijnlijk
mede doordat vrijwel alle vondsten wer
den gedaan in de donkere grondlagen, die
tot de grachtvulling hebben behoord.
Tabaksdozen en keukenmateriaal
Opvallend was dat er na het afschuiven
van de toplaag nog 4 delen van tabaksdo
zen werden gevonden, plus nog een heel
18"-eeuwse tabaksdoos, vervaardigd door
de Zweedse zeeman Pieter Holm
uit Amsterdam
exemplaar. Bij het openen van de doos
bleek deze een intacte kleipijp te bevatten.
Alle dozen zijn gegraveerd en te plaatsen
in de 18e eeuw.
Een van de messing dozen is een bij
zonder exemplaar. Deze doos is rond
1729 door Pieter Holm vervaardigd. Deze
Zweedse zeeman dreef in Amsterdam
een school voor zeelieden. Tevens schreef
hij leerboeken die alles bevatten wat
een goed zeeman behoorde te weten. De
tabaksdozen die hij vanaf 1729 vervaar
digde tonen een 'Dagtafel over de oude en
nieuwe loopende jaren'. Om deze tafel te
kunnen gebruiken was een tweede tabel,
afgebeeld in zijn leerboek Stuurmans Zee-
meeter nodig met de data waarop de eerste
zondag in het jaar viel. Links van de tafel
een medaillon met een gekroonde figuur.
Deze stelt Julius Caesar voor, die in 45
voor Christus de Juliaanse tijdrekening
introduceerde. Rechts staat een medail
lon met paus Gregorius, die in 1582 een
gewijzigde tijdrekening invoerde. Op de
onderzijde van de doos is een tabel aange
bracht waarmee men de snelheid van een
zeilend schip kon berekenen.
Gerelateerd aan het vervoer over water
zijn de vondsten van messing katrolletjes,
breeuwijzer, pik- en bootshaak. Verder
ook huis-, tuin- en keukenmateriaal zoals
ijzeren pootjes van een grape, bovenrand
met buikfragment van een ijzeren grape,
6 ijzeren messen met benen, zilveren of
houten heft, messing vork en tinnen lepel-
heft. En, voor de schoonmakers onder ons
interessant, handboenders of op zijn Fries
'hanskrobbers', van varkenshaar met
borgdraad van koper. Ook verfkwasten
van varkens- of paardenhaar ontbraken
niet en alweer met koperen borgdraad en
met restanten van blauwe verf. Vallende
onder de noemer tuinmateriaal: een hou
ten schop met ijzerbeslag.
Schertsvat van gres-aardewerk,
16" 17e eeuw
Leeuwarder Bieroproer?
Apart wil ik nog vermelden, de vondst
van een lakenlood met datering 1584, en
de tekst 'Dubbel staal Amsterdam'. Naast
dit lood zijn er nog een aantal laken- en
wolloden gevonden, helaas ongedateerd.
Erg leuk is ook de vondst van een bijna
geheel intacte luizenkam van rond 1600-
1650. Deze kam is gesneden uit ivoor, een
materiaal dat in grote hoeveelheden ter
beschikking kwam in de vorm van wal-
rustand, dat door de walvisvaarders van
uit de noordelijke zeeën werd aangevoerd.
Maar ook olifantstandivoor uit Zuidoost
Azië en Afrika werd vanaf de 17e eeuw op
grote schaal geïmporteerd.
Gezien het grote aantal gevonden mus
ketkogels zal er ongetwijfeld ook wel eens
een geschil zijn beslecht, misschien tijdens
het Leeuwarder Bieroproer in 1487? De
vondst van een granieten kanonskogel
past in ieder geval in deze tijd. Granieten
kanonskogels werden gebruikt vanaf de
15e eeuw tot eind 16e eeuw, daarna werden
ze vervangen door gietijzeren exemplaren.
Het Bieroproer ontstond, doordat het
stadsbestuur onder druk van het brou-