Vlmil. iniinli'ii en iiniiiliiimlm Ie Leeuwarden
Links: Muntje van Bruno III 1038-1057
Rechts: Leeuwarder „Jager" uit 1471
geilde jaar een instructie voor Hera Voydes
ils muntmeester en voor IJsbrand Golt-
sniit, burger te Leeuwarden, als waardijn
keurmeester) van de munt. Ook dit
munthuis heeft vermoedelijk niet 't regime,
waarmede het verbonden was, overleefd.
De herinnering echter, dat Leeuwarden
van ouds een muntplaats was, bleef bestaan
en het behoeft dan ook niet te verwonderen,
dat, wanneer de landvoogdes in 1526 uit
naam van Keizer Karei V een Mu itmeester-
generaal van Friesland aanstelt, Leeuwar
den hem als standplaats werd aangewezen.
De gekozene was een zuiderling, Thomas
Gramaye, vermoedelijk uit een aanzienlijk
Brabants geslacht. Bovendien ontvingen in
1527 Vrank van Papevelt als muntmeester-
particulier, Jan Ratler, raad en rent
meester-generaal in Friesland, als wardein,
Jan Jansz. goudsmid als essayeur en
Jacob IJsbrantsz als ijzersnijder stem
pelsnijder) hun commissie, allen voor de
tijd van drie jaar.
Dit moeten dus de personen zijn geweest
belast met de leiding van het munthuis aan
de EewaJ, dat de getuigen uit de aanvang
van ons verhaal in hun jeugd hebben ge
kend. Lang zal het niet hebben bestaan,
want in 1531 reeds zien we dat Vrank van
l'apeveld commissie ontvangt als munt
meester-particulier in de Landschapsinunt
van Overijssel te Kampen, een instelling
overigens welke ook slechts een kort leven
was beschoren.
Onder het centrale gezag der Habsburgers
bestond ook weinig behoefte aan een eigen
munthuis in elk der gewesten. Anders werd
dit, toen na de opstand tegen Spanje het
provinciale particularisme weer de wind in
de zeilen kreeg. Zeeland was de eerste,
die ondanks het heftig verzet van de Hol
landse staten bedacht op het belang van
de eigen Dortse munt in 1579 besloot
lot oprichting van een munthuis te Middel
burg. We mogen gerust aannemen, dat de
enquête van de Leeuwarder burgemeester
Adie Lambcrtsz van c. 1583 een stap in
dezelfde richting voor ogen heeft gehad.
Dat deze opzet ook geslaagd is, weten we.
omdat in 1586 aan Willem van Vierssen
door de Staten van Friesland een instruc
tie en commissie is uitgegeven als munt
meester. Toch mogen wij niet in hem de
Omstreeks 1583 verschenen voor de be
kende Leeuwarder burgemeester Aclie
Lamberts/, een drietal oude heren voor het
afleggen van een belangrijke verklaring.
De eerste die aan het woord kwam was
Frederick Peterszoon, burger, oud 67 jaar.
Hij verklaarde onder ede, dat hij „wesende
olt ontrent twaeleff ofte derthien jaaren,
mit meer jongers gaende ter schoeien" ge
keken had door de tralies in het huis, dat
nu (in 1583) de oud-griffier Heemskerck
toebehoorde, staande op de Eewal, op de-
hoek van de Slotmakerssteeg. Hij had daar
zien zitten zes of zeven knechts, die mun
ten sloegen, of bezig waren geld te munten
en hij had ook gezien, dat dat geld ten
huize van Gercke Jorrijtzoon, toen wonen
de bij de Vismarkt, in „molden" houten
bakken) liggende, gehaald of gewisseld
werd. Ook verklaart hij dat Leeuwarden
toen en ook reeds eerder, zoals algemeen
bekend is bij alle mensen van zijn leeftijd,
een munt gehad heeft en eigen munten
geslagen.
Als tweede getuige treedt op Tijss Everts-
zoon, burger, oud 94 jaar, die ongeveer het
zelfde verklaart, alleen zegt hij erbij, niet
nauwkeurig te kunnen vertellen wanneer
de munt begonnen en weer opgehouden
is, omdat hij een aantal jaren niet te Leeu
warden heeft gewoond. De derde getuige
Buwe Douwezoon, burger, oud 70 jaar, ver
haalt hetzelfde als de beide vorigen, zonder
er iets nieuws aan toe te voegen.
Wat de aanleiding tot dit onderzoek ge
weest kan zijn, zullen wij hierna nog zien.
voor het ogenblik zij het ons voldoende,
dat er omstreeks 1525 te Leeuwarden een
Munt moet zijn geweest waar geld geslagen
werd.
De oudste Leeuwarder munt was dit echter
bij lange na niet! Reeds omstreeks het
Een bijdrage van
drs H. M. MENSONIDES,
gemeente-archivaris
van Leeuwarden
midden der 11e eeuw, in de tijd dat leden
van het Brunswijkse hertogengeslacht der
Brunonen (Bruno III, Egbert I en Egbert
II) nog graven over Friesland waren, lieten
ze hier evenals in Dokkum, Staveren en
Bolsward munten slaan, waarvan exempla
ren in groten getale tot ver in Zweden en
Rusland toe gevonden zijn. Niet alleen
weten we. niet precies onder, welke omstan
digheden deze munten geslagen zijn, neen.
deze munten zijn de eerste en enige aan
wijzing, dat Leeuwarden, dat er op als
LIUNVERT wordt aangeduid, reeds be
stond en iets meer moet hebben betekend
dan een nederzetting van wat huizen op een
terpje, zoals er in die dagen reeds vele in
Friesland moeten zijn geweest.
Hield deze munt op te 'bestaan met het
verdwijnen der grafelijke macht van de
Brunonen over Friesland, in het begin der
15e eeuw zien we Leeuwarden opnieuw
muntplaats worden, wanneer in 1417 Keizer
Sigisnumd het aanwijst als de plaats waar
de keizerlijke munt in Friesland geslagen
zal worden.
Vermoedelijk naar aanleiding van deze kei
zerlijke beschikking vinden we dan ook op
de munten, welke hier in de 2e helft der
15e eeuw geslagen worden, merendeels de
afbeelding van de dubbelkoppige keizerlijke
adelaar, met tussen zijn poten een schild
waarop het wapen van Leeuwarden.
Dok onder de Saksische hertogen, met name
onder George van Saksen (1504—1515)
werd te Leeuwarden munt geslagen. Wij
kennen van hem uit 1504 een ordonnantie
op het stuk der munte en van het vol-
