Feiten en feitjes
uit de vorige eeuw
JIAAJfDAUEJfBA j
„Balstienen" waren de ongelijkvormige gra
nieten keien, waarmede de rijweg was be
straat.
Het „slecht" was het smallere gedeelte, be
stemd voor voetgangers, bestraat met klin
kers (bakstienen).
Als kinderen kregen we daarom de verma
ning: „Op 't slecht blieve hoor; niet op 'e
balstienen komme, want dan komst onder
'e pee(r)dewagen".
Zo ook het woord „turfdrager." Iemand, die
turf draagt, is nog geen turfdrager, maar
toen de turf nog de belangrijkste brandstof
was, werd dit werk door daarvoor speciaal
aangewezen mannen verricht. Er bestond
zelfs een turfdragersgilde. Deze eerzame
lieden zijn verdwenen en daannede ook het
woord. We kennen 1111 de „kolenman of
ook wel „kolenboer."
Dan nog het woord „dokterskoetske." Dit
was een klein model rijtuig, waarmede de
doktoren veelal hun patiënten bezochten.
Wanneer, vooral bij avond, zo'n rijtuig in de
straat werd gehoord, dan zei men tegen
elkaar: „Un dokterskoetske, wie sü der siek
wezer
p?"
En nu weer een lijstje van woorden die men
zelden meer hoort en meestal zijn vervan
gen door een ander woord. Sommige zijn
geheel uit het spraakgebruik verdwenen of
ze zijn bezig te verdwijnen:
genier-gardenier (groenteboer); sousjes (pin
da's); polka, ook wel polka-zeep (soda);
bierhüs en koffie-hus (café); lekkertsje
(snoepje); snoep-diske (kinderen kochten
daar voor een halve of hele cent lekkers;
(bestaan niet meer); oliekoek (oliebol); kak
stoel, ook wel tafelstoel (kinderstoel); kuste-
koek (kantkoek); skoalmatres (onderwijz.es);
skoalmeester (onderwijz.); verver (huisschil
der); bewaarschool (kleuterschool); slokje
(borrel); mennigste (datum); snaaske
(schoonzuster).
Een beetje anders is het gesteld met het
woord „bedstede". Er worden ongetwijfeld
nog wel bedsteden gevonden, doch er zul
len niet veel meer als slaapplaats worden
gebruikt. Het woord is dan ook gedoemd
te verdwijnen. De woorden „bedsplanken'
(een losse plank langs de bedstede) en „beds-
deuren" verdwijnen dan meteen. Doch ge
zegden als:
„Hij stak syn bienen over de bedsplanke
(hij stond op, kwam te voorschijn) en „Hij
kroop achter de bedsdeuren" (hij verdween)
zullen het misschien nog wat langer uithou
den, want dergelijke gezegden zijn taai.
JOHs. KEMP
1 Augustus 1811. De Leeuwarder en Friese
couranten worden samengevoegd en op last
van de prefckt Verstolk wordt voortaan door
D. R. Smeding en M. Kroon het departe
mentaal dagblad uitgegeven.
De lente in de plantsoenen.
van het Agendabureau Leeuwarden
1 Mei P.v.d.A./N.V.V.
10 Humanistisch Verhond
10 „Nieuwe Koers"
12 Kunst aan Allen
13 Coöp. Vrouwenhond
17 Inst. v. Arb. Ontw.
20 N.V. Geh. Onth. Afd. Lw.
21 Inst. v. Arb. Ontw.
31 Inst. v. Arb. Ontw.
Meifeest.
Bijeenkomst, Weerd 18, aanv. 10.30 uur.
Propaganda-avond.
Concert G.O.V., Harmonie, aanv. 20 uur.
Ledenverg. Ruiterskwartier 163, aanv.
20 uur.
Excursie.
Ledenverg. Groningerstraatweg la, aanv.
20 uur.
Lezing.
Excursie.
Dc maandagenda van het Agendabureau Leeuwarden demonstreert twee dingen.
Het eerste is, dat het seizoen aan het aflopen is; het aantal aangekondigde
bijeenkomsten neemt sterk af, vergeleken met de vorige maanden. Maar wij
weten, dat er meer wordt georganiseerd dan men in deze agenda vindt. Dit
mag vele verenigingsbesturen nog eens aanleiding geven zich luj dit agenbureau
(het enige in Leeuwarden) aan te sluiten. Secretaris is de heer J. G. Wolbers,
Mesdagstraat 40, tel. 3613.
