is bijna net zo oud als de mens zelf
Ze waren niet altijd
voor kinderen bestemd
29
DE SPEELPOP
U vindt een pop maar iets kinderachtigs? Gelukkig dat niet
iedereen er zo over gedacht heelt sedert de aarde draait en
het kind speelt. Want door de poppen-van-héél-vroeger is
ons alweer een heleboel verteld over het leven-van-toen.
Er is niet veel nodig om een kinderhand te vullen en zo kan
een pop van klei, van hout, van was, of van lappen het dier
baarste bezit van het kleine mensje zijn. Wie de eerste pop
heeft gemaakt, zullen wij nooit te weten komen. Misschien
speelde een kind met een klompje klei of een stukje hout,
mischien gaf de vader er de ruwe vormen van een mens aan,
misschien is dat het model geworden waarnaar duizenden
poppen sedertdien zijn vervaardigd. En toen is een moeder op
een goede dag op het idee gekomen om een stukje stof om
het geval heen te binden en de pop had haar costuum gekre
gen, dat later veel rijker en échter zou worden.
Uit het oude Egypte, waar toen nog geen Suezkanaal en dus
geen gezeur daarover bestond, is tot ons overgekomen een
Photo CnUla Frèn», Pari».
pop van klei met beweegbare ledematen! Misschien is dat wel
de oudste pop van de wereld. In het museum van Cairo
bewaart men dozen vol poppen, waar eens de kleine Egypte-
naartjes mee gespeeld hebben. Er werden poppen (beeldjes)
gemaakt voor religieuze doeleinden, er zijn er geweest die
een zinnebeeld van de vruchtbaarheid voorstelden. Vele van
die beeldjes waren niet gekleed, anderen - van hout of metaal -
laten ons zien wat in vroeger eeuwen en in verre landen de
mode was. Bij sommige volken was het gewoonte de dode
kleine beeldjes mee te geven, o.a. in de vorm van gevleugelde
geleide of beschermde geesten die dan in het graf werden
opgehangen. U ziet: vorm en bestemming van de poppen kon
velerlei zijnl
Men weet uit oude beschrijvingen dat er in de Middeleeuwen
poppen zijn geweest, zelfs met mooie kleren aan, waar de
kinderen mee speelden. Zij werden vooral op het platteland
gemaakt. In de rekeningen van Karei de Vijfde staan uitgaven
voor „popjes" voor de kleine Marguerite, die later onze be
kende hertogin van Parma zal zijn. In die dagen werd al
speelgoed - en werden dus ook poppen - gemaakt in Neuren
berg. Hendrik II, koning van Frankrijk, kocht in 1550 in Parijs
zes poppen voor zijn dochtertjes en toen in 1589 Catherine
de Medici overleed, stond er in de lijsten van haar inventaris
„16 popjes" genoteerd, waarvan er acht in rouwdracht waren.
Bij de kinderhuwelijken, die heel vroeger in de mode waren,
was het niet te verwonderen dat de jonge mevrouwen nog
met de pop speelden! Men vindt dit zelfs terug in wat Molière
zijn toneelspelers laat zeggen.
Natuurlijk ontbraken poppenhuizen en -kamers, serviesjes,
uitzetjes, rijtuigjes met paardjes niet, die nodig waren om de
poppen als kleine mensjes te verzorgen en te bedienen. Van
porselein ol zilver kon men de aardigste bordjes en pannetjes
maken, die een kinderhart in verrukking moeten hebben
gebracht. De poppen zeil werden steeds mooier afgewerkt,
vooral toen men met was ging werken, wat het modelleren
steeds verfijnder maakte. Dit werd vooral in Engeland in de
zeventiende eeuw gedaan.
Wij kennen heden ten dage nog de poppen van dun carton,
omgeven van kartonnen kleding. Pop en kledingstukken kan
men uitknippen en het papieren slachtoffer kan dan steeds
van toepasselijke jurkjes of pakjes worden voorzien. Wij laten
er u hier een zien uit de pruikentijd. Het is niet helemaal het
zelfde als wat wij nü voor onze kinderen kopen, want dit
jongmens is al aangekleed. Maar het pruikenhoofd kan nog
wel be-hoed worden en de satijn-beklede armen en benen
kunnen aan het lichaam worden vastgemaakt, zodat er een
soort trek-harlekijntje ontstaat.
Het karakter van de pop was zeer verschillend in de diverse
landen, zij ging soms ver uit boven het eenvoudige kinder
speelgoed. Zo werden er gedurende de Franse revolutie poppen
gemaakt die de ongelukkige Lodewijk de Zestiende moesten
voorstellen en hem dan een weerzinwekkende dierenkop gaven.
Zeer bekend zijn de kerstkribben in Italië en Duitsland, waar
bekende meesters de ontwerpen voor maakten en grote beeld
houwers de figuurtjes sneden.
Weinig is van al het moois overgebleven, een kinderhand is
gauw gevuld maar heeft ook gauw vernield. En ook de
(voor vervolg zie pagina 31)
