<E£>e
Fa. H. JOLMËRS k ZOOI
<~Prinó
rsclerifz
im
130 jaar geleden
gebouwd
en ioch nog maar
een eeuw oud
VERHUIZINGEN
TRANSPORTEN
De kazernebrand
LEEUWARDEN, EMMAKADE Z.Z. 62
TEL. 0 5100 - 24595 b.g.g. 25765
Zoveel mensen er in het hele Beneluxgebied woon
den, zoveel stenen rond viereneenhali miljoen
zijn er indertijd gebruikt voor het stichten van het
toen nog grootste gebouw van Leeuwarden: de Prins
Frederikkazerne op de Amelandsdwinger.
Dat moet dus al even geleden zijn, want de bevolking
van Nederland, België en Luxemburg heeft er ruim
honderd jaar over gedaan om zich in aantal te ver
drievoudigen tot ruim dertien miljoen, een bevol
kingscijfer, dat nu ook alweer met miljoenen over
schreden is.
Zo bracht in 1860 een schilder de geweldige brand in de
Prins Frederikkazerne in beeld. Het schilderij hangt
in het stadhuis in Leeuwarden
Welnu, het was in het begin van het tweede kwart
van de vorige eeuw, toen dan eindelijk de plannen
tot het bouwen van één grote kazerne voor Leeuwar
den werden gerealiseerd.
Tot die tijd was de militaire bezet
ting van de stad in tal van gebou
wen gehuisvest geweest o.a. in
het huidige Stadsverzorgingshuis
aan de Haniasteeg en in de Kanse
larij aan de Turfmarkt maar die
verschillende gebouwen konden
met z'n allen nog geen achthon
derd mannen bergen, terwijl toen
juist een grotere militaire bezet
ting voor onze stad wenselijk werd
geacht.
Al in 1818 was het koning Willem I
zelf geweest, die de raad van Leeu
warden had verzocht het bouwen
van een grote kazerne te overwe
gen. De hoge kosten, die met het
stichten van een dergelijk bouw
werk gemoeid zouden zijn, bleef
onze stadsbestuurders voorlopig
echter als een schrikbeeld voor
ogen staan en pas vijf jaar later
werden de plannen voor een nieu
we kazerne opnieuw urgent.
Toen toch werd de ontruiming be
volen van de Kanselarij, waardoor
er voor de soldaten een nijpend
plaatsgebrek ontstond, dat men
aanvankelijk trachtte op te heffen
door het vergroten van het Lands
Artilleriehuis of Arsenaal, een van
de bestaande gebouwen voor de
militaire bezetting, een lang en
smal houten geval, in het laatst
van de achttiende eeuw bij de
Amelandsdwinger gebouwd.
Tezelfder tijd werd stadsarchitect
Gerrit van der Wielen, de schep
per van het monumentale gebouw
aan de Nieuwestad, waarin nu
onze gemeentepolitie zit, naar het
westen gestuurd om een studie te
maken van de kazernes daar.
Hij kwam met een hoofd vol idee-
en terug en overhandigde de ge
meenteraad later een plan voor een
gebouw van vijfenzeventig ellen
lang en zesentwintig ellen breed,
met drie verdiepingen en vieren
twintig grote zalen.
In 1827 kon het publiek worden
aanbesteed en werd het door vier
Leeuwarder metselaars en timmer
lui aangenomen voor de toen ka
pitale som van 181.000. Twee jaar
later werd het bouwwerk voltooid
en sloeg men nog een aantal hui
zen tegen de grond om de kazerne
het ruime voorplein te verschaf
fen, dat ze nu nog heeft.
Twee dagen na de verjaardag van
Sinterklaas in 1829 werd de nieuwe
kazerne met een groots défilé van
de schutterij met vliegende vaan
dels en slaande trom plechtig in
gewijd en genoemd naar Willem
Frederik Karei, prins Frederik, de
zoon van koning Willem I, die in
Nederlandse en Pruisische dienst
tegen Napoleon vocht.
Architect Van der Wielen kreeg
bij deze gelegenheid een geschenk
ter waarde van vijfhonderd gulden
en ook de stadstimmerbaas J. P.
van der Wal ontving een blijvend
aandenken aan het grote werk.
Hoewel de kazerne voor een be
volking van duizend man was ge
bouwd, bleek ze bij de ingebruik
neming wel veertienhonderd solda
ten te kunnen huisvesten en na de
Belgische opstand van 1830 lagen
er zelfs meer dan tweeduizend in.
Dertig jaar lang bleef het impo
sante bouwwerk dit deel van
de stad beheersen; toen werd
het getroffen door een ver
schrikkelijke ramp. In de nacht
van 14 op 15 juni 1860 brak er
brand uit in het stromagazijn
aan de noordkant van het ge
bouw.
Tot ontzetting van de honderden
militairen, die met hun vrouwen
en kinderen de kazerne bewoon
den, kwam het hele gebouw in de
tijd van een ogenblik in lichter
laaie te staan. De brandweer, met
alle beschikbare spuiten toege
sneld, stond machteloos tegenover
deze geweldige vuurzee, waarvan
de gloed tot ver buiten de stad
zichtbaar was.
Terwijl onder donderend geraas de
zware balken van het gebouw naar
beneden stortten en er voortdu
rend in brand geraakte patronen
ontploften, onvluchtten de soldaten
en hun gezinnen de onheilsplek.
Allen kwamen zonder letsel buiten,
maar de brandmeester J. van der
Horst, „een van de meest geachte
en nuttigste burgers van de stad",
vond bij het blussingswerk een
smartelijke dood. Hij verloor op de
daklijst zijn evenwicht, viel en was
vrijwel onmiddellijk dood.
Twee van zijn collega's, L. de Bruin
en K. Struiving, die zich plotseling
de weg naar beneden door de zie
dende vlammen en de verstikkende
rook zagen versperd, waagden de
sprong naar beneden, waar het
angstig toekijkende publiek snel
een aantal strozakken op elkaar
gestapeld had. Beiden overleefden
de val, „maar De Bruin verkeerde
al dadelijk in de meest bedenke
lijke toestand en men vreesde, dat
hij voor altijd verlamd zou zijn."
Een derde pijpgast, J. Meijer, die
hoog boven de grond en de drei
gende vlammenzee eveneens in
moeilijkheden was geraakt, zag
kans zich langs een touw naar be
neden te laten zakken; hij kwam er
helemaal zonder verwondingen af.
Intussen brandde de kazerne tot de
grond toe af alleen enkele mu
ren bleven voor een deel rechtop
staan.
De schade voor de stad was groot,
want de gemeentelijke gebouwen
waren nog niet tegen brand ver
zekerd in die tijd. Dat besloot men
pas na deze ramp te doen.
In het jaar na de brand verkocht
de gemeente de grond met de puin
hopen van de oude kazerne voor
dertig mille aan het rijk, dat er
daarna voor het in onze ogen lut
tele bedrag van 166.000 een nieu
we kazerne liet bouwen, de trotse
Prins Frederikkazerne, die er nu,
honderd jaar later, nog precies zo
staat.
Bergplaats voor meubelen - Verpakken en verzenden naar alle werelddelen
F.RJOtMÉSSli.
VSRHUaWCW LEETCM5S*
Ruim een
halve eeuw
ervaring
