|4»»|» man*
fleellabrie
TWAALF LEEUWARDER BEDRIJVEN
1 I et begon in Holwerd. In 't kleine
plaatsje dicht bij 't Wad stichtte Uilke Kla-
sezs Koopmans in 1846 een maalderij en
grutterij. In die tijd was er nog geen gezeur
over de nodige examens, papiertjes-in-de-
zak, enz. en een „patent als ondernemer"
kreeg hij op 24-jarige leeftijd. Hij bouwde een
„fabriek" en werkte daarin met een paard,
wat helemaal niet vreemd was, want reke
nen we tegenwoordig ook niet met paarden
krachten? Alleen is één pk óns natuurlijk
weer te weinig. En wat kwam er uit de maal
derij? Boekweitmeel, boekweitgort en mos
terdzaad.
Deze foto van de stoom-
meelfabriek „Friso"
dateert van 1876. Het
was het bedrijf aan het
Vliet, dat wij nu ken
nen als Koopmans
Meelfabrieken
De naam „Stoommeelfabriek Friso" veran
derde in „Koopmans Meelfabrieken N.V." en
de leiding lag in handen van Jan's drie zoons
U., D. J. en J. W. Koopmans.
Nog vóór het 50-jarig bestaan, in 1926, kwam
een moderne veevoederfabriek klaar en een
jaar later reed de laatste paar denwagen be
laden met zakken door de stad. Met veel van
vroeger was nu gebroken; de nieuwe silo van
1928 was al spoedig te klein en moest tot
tweemaal toe vergroot worden.
Het bedrijf kreeg ook zijn slagen te verdu
ren: in 1930 de grote wereldcrisis, een jaar
later het overlijden van Jan Koopmans, die
na zijn aftreden als directeur president-com
missaris was geworden. Zijn opvolger en
schoonzoon L. G. van der Mey nam zijn taak
over, maar overleed reeds vier jaar later.
Het werk bleef zich uitbreiden: havermout-
en mengvoederfabricage, een nieuw kantoor
en laboratorium. Het fabriekscomplex van
de „Fortuna" aan de Harlingertrekweg werd
aangekocht maar toen kwam de tweede
wereldoorlog met alle ellende en tegenslagen.
Toen de bevrijding na vijf bange jaren een
feit was, waren de zolders leeg en had de fa
briek zelfs geen krachtbron meer. In de di
rectie werden de heren J. E. Benes en mr.
G. J. van der Mey opgenomen en de weder
opbouw werd met kracht aangevat. In 1951
was het nodig een derde silo te bouwen. Zes
jaar later overleden de heren U. en J. W.
Koopmans.
In 1881 nam zoon Jan Koopmans het werk
van zijn vader over en drie jaar later begon
hij met de fabricage van veevoeder, mais-
en gerstemeel. In de negentiger jaren ont
stond de crisis met de graanprijzen die ble
ven dalen. Maar 't bedrijf ondervond geen
hinder. En toen verscheen het grote Ameri
ka op het toneel, dat zeer goedkoop tarwe
bloem exporteerde. Koopmans nam er de
roggebloemmalerij voor in de plaats. Bij het
25-jarig jubileum bestond het personeel uit
zes man op 't kantoor en dertig man in de
fabriek.
De nieuwe eeuw begon en bracht andere
eisen mee, ook voor Koopmans. En zo ver
rees in 1904, over de oude gebouwen heen
een ingewikkelde bouwerij! een voor die
tijd moderne fabriek waar nu ook meel voor
runderen, kalveren en varkens gemaakt
werd en men ging voor in- en verkoop zaken
doen met 't buitenland. Natuurlijk bracht de
eerste wereldoorlog moeilijke jaren mee,
maar ondertussen kwam de electrificatie van
het bedrijf tot stand en konden de buren niet
meer klagen over roetvlekken op de hagel
witte was van hun bleekveldjes. Zelfs gedu
rende de oorlog kon aan uitbreiding op ter
rein aan het Tijnjekanaal worden begonnen.
Na verloop van tijd werd dat éne paard de
fabrikant ook te weinig, hij ging over op
stoom. Een machine van 2 pk in 1867 en vijf
jaar later werd het al 6 pk. Maar Holwerd
zou in de toekomst misschien niet dé plaats
zijn waar een bedrijf een grote vlucht kon
nemen en dus op naar Leeuwarden, waar
in 1876 de meelfabriek van Hein Blok Wy-
brandi overgenomen kon worden. Voor
14.000 kwam Uilke Klasesz aan het Vliet te
zitten, er werd al wéér een nieuwe stoom
machine in gebruik genomen, het bedrijf
werd gemoderniseerd en men begon ook met
de produktie van tarwebloem.
Het bedrijf met de éne paardekracht werkt
nu met duizenden paardenkrachten, 550 man
vinden in fabriek, kantoor en buitendienst
hun werkkring. Dezer dagen zal een geheel
nieuwe levensmiddelenfabriek aan de Tijnje-
weg in bedrijf worden gesteld. Grote aan
dacht wordt besteed aan het wetenschappe
lijk onderzoek en als gevolg daarvan kunnen
nieuwe producten op de markt worden ge
bracht.
Bij het silhouet van Leeuwarden zouden de
boven alles uitstekende gebouwen van Koop
mans' Meelfabrieken niet meer weg te den
ken zijn zij immers geven de stad ook naar
het uiterlijke aanzien en betekenis.
M. J. VAN HEEMSTRA.
Een luchtfoto van het moderne gebouwen
complex van Koopmans Meelfabrieken
