DE TUINSTER WATERPOORT
OP DE PRENTBRIEFKAART
UIT GROOTMOEDERS ANSICHTENALBUM
ijn we tot dusver in grootmoeders ansich
tenalbum uitsluitend prentbriefkaarten tegenge
komen, die ons een blik gunden op een hoekje
van Leeuwarden van zo'n vijftig, zestig jaar
terug, nu heb ik er twee kaarten voor u uitge
licht, die ons laten zien, hoe de situatie er op
een bepaald punt anderhalve eeuw geleden uit
zag. Niet, dat de foto's, waarnaar deze kaarten
zijn gemaakt, toen ook genomen werden. Dat
kon immers niet, want de eerste photografiën
werden pas veel later geproduceerd. De ene
kaart is evenwel naar een oude gravure ge
maakt en de andere kwam pas zesentwintig
jaar geleden op de markt, toen Leeuwarden z'n
vijfhonderd jarig bestaan kon vieren en enkele
vroeger bestaand hebbende bouwwerken in de
stad nog eens in linnen en karton werden na
gemaakt.
Op beide kaarten is de voormalige Tuinster- of
Vlietsterpoort afgebeeld en de fotograaf van
1935 moet bij het maken van zijn plaat op on
geveer dezelfde plaats hebben gestaan als de
tekenaar, die in de achttiende eeuw de water
poort uitbeeldde. Zowel op de ene als op de
andere kaart zien we nog net een stuk van de
Vlietsterbrug, zoals die er tot kort voor de laat
ste oorlog lag en toen een tiental meters naar
rechts werd verlegd.
De oude gravure zal trouwens wel als voor
beeld hebben gediend voor de timmerlui, die
bij het jubileumfeest van Leeuwarden de op
dracht kregen de poort nog eens na te maken
en bij een aandachtige beschouwing blijkt, dat
ze dit met een grote nauwkeurigheid hebben
gedaan: de getraliede raampjes van de echte
poort zitten ook in de namaakpoort en zelfs ont
breekt het stadswapen boven het poortje niet.
De Tuinsterpoort, die dus gestaan heeft op de
plaats, waar nu een stenen pijp de Nieuwekade
met de Oosterkade verbindt, werd in de periode
tussen 1485 en 1498 gebouwd, toen de stad zich
zover had uitgebreid, dat het verplaatsen van
verschillende versterkte uitgangen en poorthui
zen dringend nodig werd geacht.
Zo ontstonden, tegelijk met deze poort, ook de
Waterpoorten aan het eind van de Weaze, de
Huizumerpoort, aan het eind van de Nieuwe-
stad, de Onze Lieve Vrouwenpoort en die naast
de oude Hoeksterpoort.
Een verbinding van de stad met de buitenbuurt
Het Vliet bestond er toen op deze plaats nog
niet, maar de ijverige pogingen van de Vliet-
sters om door middel van een brug over de
buitengracht met de binnenstad te worden ver
bonden, leek eindelijk, in 1637, met succes te
worden bekroond. Op de eerste april van dat
jaar stond de raad toe, dat „tot Cieraed van
de Stadt ende gerijff der Burgeren op de Tuij-
nen een poorte ende gangbrugge gemaeckt
soude worden". Het besluit ging evenwel ge
paard met de bepaling „dat op 't Fliet geen
groote neringe doende personen ende hand-
wercksluijden sullen mogen comen wonen, en
de dat die tegenwoordich aldaer wonen, uijt-
sterven sullen".
Hoewel nader werd bepaald, dat de brug in het
volgende voorjaar over de gracht zou worden
gelegd, bleek alles later op een bedenkelijke
aprilgrap te berusten: tot groot verdriet van de
Vlietsters kwam er niets van het bouwen van
de poort, noch van het leggen van de brug.
Eerst in 1656 kon aan de dringende verzoeken
van de Vlietster bevolking worden voldaan, en
werd er naast de waterpoort een kleine stenen
poort in de wal gemaakt, met een ophaalbrug
over de buitengracht.
Nog ruim anderhalve eeuw bleef de Tuinster
Waterpoort daarna bestaan. In 1817 viel het
besluit de poort grondig te restaureren, waar
voor de raad een bedrag van rond achtduizend
gulden had bestemd. Reeds was men in het
jaar daarna met het herstel begonnen, toen
verschillende bewoners van de Tuinen de ge
meente verzochten de hele waterpoort op te
ruimen, in plaats van tot een dure restauratie
over te gaan.
Inderdaad voldeed de gemeente toen aan dat
verzoek: de poort werd gesloopt en er kwam
een houten brug voor in de plaats. Nog eens
honderd jaar later werd de herinnering aan de
Tuinster Waterpoort met dat namaakpoortje
dus nog eens opgehaald en een attente uit
gever van prentbriefkaarten maakte er prompt
een ansicht van.
FENNO L. SCHOUSTRA
