I
Hilarius:
W-
mix m i\mwi
i
I
iill
III!
„WEERD No. 26 BIJ HET STADHUIS"
i
TWAALF LEEU WARD ER BEDR IJ V E N
al meer dan een eeuw
papier
s
"iiis
-
9
Zo was de winkel van
Hilarius in de vorige eeuw.
De tekening is gemaakt
door de heer N. Huppes,
naar een schetsje
van een lid van de familie,
die de oude toestand
nog heelt gekend.
r u een zeventig jaar geleden taartranden nodig had of
speelkaarten, kerkboeken of perkamentpapier of indien u had zitten
springen om groene-, goud- en zilverbladen, kartonnen dozen en stalen
pennen, dan was u naar de firma Hilarius gegaan. Al deze artikelen
staan, met nog veel meer zaken, vermeld op een oude rekening aan de
Brandweer te Leeuwarden uit 1893. De firma Hilarius bestond toen al
vierenveertig jaar. Hij was gesticht door Jan Hilarius, wiens portret
u hierbij ziet afgebeeld. Jan huwde op 28-jarige leeftijd met Maria N. P.
de Waal en vestigde zich als boekverkoper in haar ouderlijk huis,
ons nu nog bekend in de Weerd.
Wat zal het interieur van de winkel er heel
anders uitgezien hebben dan tegenwoordig! Be
gon het in de herfst al vroeg te schemeren, dan
gingen de petroleumlampen aan, de ruimte was
veel kleiner dan nu en zal zeker ook veel don
kerder van kleur zijn geweest. De voordeur
Jan Hilarius,
boekverkoper
in de Weerd
in de vorige
eeuw
was rechts, links daarvan de winkel met één
raam, links daarnaast de woonkamer.
Boeken en schrijfbehoeften gingen toen samen,
men specialiseerde zich nog niet zoals heden
ten dage. In 1894 overleed Jan Hilarius, het
werk was reeds overgenomen door zijn twee
lingzoons Johannes en Pieter, die in 1855 waren
geboren. Maar Jan heeft moeten beleven dat
zijn jongste zoon vóór hem, in 1882, overleed.
De zaak werd voortgezet door Johannes Hila
rius. Hij zat niet rustig thuis achter zijn toon
bank te wachten op de klanten, maar was elke
week van maandag tot en met donderdag te
voet door de provincie op reis. Dan werd het
thuiswerk overgenomen door S. Bouma, later
door H. Terpstra, die 53 jaar bij de firma heeft
gearbeid. Was Johannes vrijdags dan weer
terug, dan ontving hij de klanten-van-buiten,
die natuurlijk voor de markt in de hoofdstad
kwamen. De koffie was dan brün en de koek
werd gesneden en zo deed men op gezellige
wijze de zaken af!
Natuurlijk kwamen er onder een jongere gene
ratie veranderingen tot stand. De boekenver
koop werd aan kant gezet en men ging zich
meer toeleggen op de boekhandel voor het
kantoor, op mooier soort postpapier en op vele
zaken, die wij nu nog op de oude rekening zien
staan. Daar komen nog griffels op voor welk
schoolkind kon daar buiten? er wordt rode,
bruine en zwarte lak genoemd, want men lakte
immers bijna alle brieven? Maar boven aan de
lijst staan de geplakte zakken in alle bekende
formaten, want dat was een specialiteit van de
firma en er is een tijd geweest, dat zes thuis
werkers niets anders deden dan „zakjes plak
ken"! Tegenwoordig gebeurt dat in de papier-
warenf abrieken.
In 1904 werd het pand in de Weerd verbouwd,
want de eisen des tijds hadden natuurlijk ver-
Johannes is bijna 86 jaar geworden, hij over-
anderingen voorgeschreven.
leed in 1941. Maar al veel eerder, in 1912, had
zijn zoon Pieter, die toen 27 jaar was, het werk
overgenomen. En weer kwamen er andere zaken
ter verkoop, want de kantoren gingen over tot
kaart- en boekhoudsystemen, cyclostyles en
wat dies meer zij. De smaak in postpapier en
allerlei anders veranderde en men ging met
zijn tijd mee. Er moest weer veel gereisd wor
den, al was het nu maar gedurende-drie dagen
van de week en al ging het per auto. Pieter
Hilarius overleed reeds in 1944. maar weer
waren er jongeren die de zaak konden over
nemen.
Onder leiding van weer een Pieter en weer een
Johannes (die tegenwoordig een zaak in Deven
ter drijft) kon in 1949 het eeuwfeest gevierd
worden. En in 1950 werd nogmaals het inte
rieur van Weerd 26 gemoderniseerd en ver
groot. Toen is het oude hekje, dat heel vroeger
aan de voordeur gebouwd zat, op moderne
wijze nagebootst. Sedert een tiental jaren komt
een eigen Hilarius-krantje uit in augustus (be
gin van de schooltijd) en in november (Sint Ni-
colaas en Kerstmis). Daarin worden geen taart-
randen en griffels meer vermeld, noch ouwels,
garneer- of marmerpapier. Want die zaken
hoorden bij het petroleumlicht en de koffie-met-
koek. Veel van de vroegere gezelligheid is uit
deze wereld verdwenen, zakelijkheid en specia
lisering kwamen er voor in de plaats. Men is
tegenwoordig een „bedrijf". Maar als de tijd dat
vraagt, is het ook zaak daaraan mee te doen.
M. J. VAN HEEMSTRA
