BOKMA
Een baby
legt een
eerste steen
*n?T*
li
WIGERSMA
20
i
„1^83 den 14 april heeft de Welgeboren Juf
fer Barbera Jetske Anna Knock in den
ouderdom van Een jaar 4 Maanden en Veer
tien dagen de Eerste Steen aan dit Gebouw
Geleidt"; dit staat te lezen op een gevel
steen, teruggevonden in de kelders van het
Sint Anthony-gasthuis.
Het is jammer dat we geen portret heb
ben van de nog niet anderhalf jaar oud
zijnde Juffer terwijl zij de plechtige steen
legging volbracht! Maar in die dagen werk
te de pers nog niet als tegenwoordig, men
stond niet met penseel en verf klaar om
zulke evenementen vast te leggen, zoals
men nu kan doen met de kiekkast. Een por
tret hebben we dus niet van haar. Zij zal
wel een strak mutsje gedragen hebben als
ook een eigenwijze lange jurk, want een kin
dermode bestond nog niet.
Wie was de kleine juffer en van welk ge
bouw werd de eerste steen gelegd? Bar
bera Knock is geboren op 30 november 1781
en op 19 december van dat jaar gedoopt.
Haar vader was Nicolaas Arnoldi Knock,
grietman van Ooststellingwerf, haar moeder
heette Rinske Ypkje van Boelens. Barbera
trouwde later in Hardegarijp met Bonifa-
cius van der Haer op 1 november 1808.
Wij zijn gaan zoeken in de lijst van voog
den en voogdessen van Sint Anthoon om te
zien of daar familie van haar bij was, waar
door aannemelijk kon worden gemaakt waar
om de keuze nu juist op haar viel. Maar
UITZONDERLIJKE KLEDINGMODES EN
HOEDEN VOOR DAMES EN HEREN
VAN OUDS
SINDS 1855
•idfitKsrxni
N A A U W 8
die wij tegen kwamen waren: Barbera So
phia Knock, weduwe van domine Winters
wijk. die voogdes was van 1769 tot 1778, dus
vóór de geboorte van de kleine Juffer. Mis
schien was zij een tante. En voorts een
voogd Nicolaas Arnoldi, die dus dezelfde
voornamen had als haar vader, maar niet
de familienaam Knock voerde; hij was voogd
van 1750 tot 1777. Het kan haar grootvader
zijn geweest.
Nu zijn in het boek dat over de geschie
denis van Sint Anthoon is geschreven eni
ge gevelstenen genoemd, maar niet die van
de kleine Juffer. Als er nu ook geen ver
bouwing van het huis was geweest in dat
jaar, had de steen dan eigenlijk wel iets
met Sint Anthoon te maken? Hier gaven de
oude rekeningboeken van de stichting uit
komst.
Het Sint Anthony-gasthuis is in het begin
van de vijftiende eeuw gesticht en is dus
wel de oudste stichting van dit soort in on
ze stad. Op een afbeelding van 1600 ziet
men langs de Grote Kerkstraat een rij ge
bouwen, waarvan het middelste deel be
stond uit de kapel of de kerk, voorzien van
een torentje. Verdere gebouwen of muren
vormen een vierkant: aan de westkant liep
de Oude gracht (nu het Sint Anthonij-
straatje) aan de zuidkant was en is nog de
tuin van het Hof, aan de oostkant was en
is de Beyerstraat. Binnen die gebouwen en
muren lag een grote binnenplaats waar nog
enkele huisjes stonden, waar een pomp was
en waar althans op de afbeelding een
eenzame boom groeide.
Nu nam men niet alleen zieken en armen
op, maar men kon zich ook „inkopen" en
voor die proveniers moest in de 17de eeuw
meer ruimte gemaakt worden. Herhaalde
lijk waren er verbouwingen of werden ge
heel nieuwe kamers bijgebouwd. Ook de
kerk werd hiervoor gedeeltelijk gebruikt,
nadat de hervorming van kracht was ge
worden. En nu staat er in de rekeningen
te lezen dat in de 18de eeuw en wel in 1783
begonnen werd met een definitieve verbou
wing van de kerken van andere onder
delen van de gebouwen, waardoor ook een
tweede voogden-kamer gemaakt kon wor
den. Het zal dus voor deze verbouwing zijn
geweest dat de Kleine Juffer moest aantre
den!
„1783 den 14 April Heeft De Wel Ge
boren Juffer Berbera Jetske Anna Knok
in den Ouderdom van Een Jaar 4 Maan
den en Veertien dagen de Eerste Steer
aan dit Gebouw GeleidDit is het
vrij moeilijk leesbare opschrift van de
gevelsteen, die in de zijmuur van het
Oud St. Anthoon in de Pijlsteeg is in
gemetseld.
Het mag wel als bekend verondersteld wor
den, dat de heilige Anthonius de schutspa
troon was en is van het ziekenhuiswerk.
Volgens oude verhalen is hij in het jaar
251 in Egypte geboren in het dorpje Co
ma. Zijn ouders waren christenen. Toen zij
overleden en hij blootstond aan de vervol
ging van niet-christenen, trok hij zich te
rug in de eenzaamheid. Hij woonde o.a. ge
durende 20 jaar in de ruïne van een kas
teel dicht bij de Nijl. Velen bezochten hem
luisterden naar zijn leer, wonderen ge
schiedden. Om al zijn bezoekers te kunnen
herbergen stichtte hij een klooster, waar
zijn volgelingen gingen wonen. Hij werd de
stichter van de later naar hem genoemde
orde, die zich vooral nuttig maakte door
de verzorging van zieken. Hij wordt ook
wel Anthonius, bijgenaamd van Belle, ge
noemd. Men zegt dat deze naam ontstond
omdat hij in de woestijn gewapend zou zijn
geweest met een bel of klokje, het geluid
van die bel zou de wilde dieren hebben ver
schrikt. Die bel zult u dan ook steeds weer
aantreffen in de gebouwen van Sint An
thoon, verwart u hem niet met het wapen
van Franeker! Ook de afbeelding van Sint
Anthoon is op verschillende plaatsen in de
gebouwen te vinden, zowel in de vorm van
een schilderij, van een houten beeld en op
een tegeltableau.
De kleine Juffer heeft van dit alles niets
geweten, maar zij zal misschien vol trots
gekeken hebben naar haar gevelsteen, toen
die ergens in een muur was geplaatst, wan
neer zij in haar grotemensen-kleding langs
de straat trippelde. En u kunt hem zien
wanneer hij weer gemetseld zit in een muur
van oud-Sint Anthoon en wel aan de vleu
gel, die langs de Beyerstraat loopt.
M. J. van Heemstra
