CONDENSFABRIEK HALVE EEUW
BOKMA
GROOTSTE INDUSTRIE VAN LEEUWARDEN
UI
Uj
WIGERSMA
Toerfietsen, Sportfietsen,
Kinderfietsen
10
Vlak voor de Frisiana heelt de grootste industrie van Leeuwarden, de Coöpera
tieve Condensiabriek Friesland, zijn vijftigjarig bestaan gevierd. Een gedenk
waardig jubileum, niet alleen omdat de Condens zo'n belangrijke plaats in Leeu
warden inneemt, maar ook en vooral, omdat dit bedrijl een halve eeuw geleden
als het ware uit het niet te voorschijn is gekomen. De pioniers van de gecon
denseerde melk in Friesland hebben in alle opzichten hun eigen weg moeten
vinden, zowel op het gebied van de techniek als dat van de handel. In beide
opzichten is men tot grote resultaten kunnen komen. De produkten van de
Condens vinden hun verbreiding over de hele wereld en danken dit vooral aan
het grote en gerechtvaardigde vertrouwen dat men er overal in stelt.
„Dat is 't kondensfabryk", zo heet het ge
denkboek, door drs. K, Tjepkema geschre
ven en wat de typografische vormgeving
betreft superieur uitgevoerd door Th. Kur-
pershoek. Een boek, dat niet alleen vertelt
van de 50-jarige C.C.F., maar ook van de
geschiedenis in het algemeen van het con
serveren van levensmiddelen en het con
denseren van melk.
UITZONDERLIJKE KLEDING MODES EN
HOEDEN VOOR DAMES EN HEREN
'van ouds
SINDS 18SS
NAAUW 8
Die geschiedenis voert terug tot de tijd
van kort na de Franse revolutie, toen de
legers van Frankrijk, om hun wereldver-
overende taak naar behoren te kunnen ver
richten, levensmiddelen moesten meene
men. Het verduurzamen daarvan werd een
regeringszaak en een kok-banketbakker
uit het lieflijke Chalon sur Marne, Nicolas
Appert ging vlees, vis, fruit, eieren en
groente in flessen opsluiten en deze in
houd, door onderdompeling in kokend wa
ter, conserveren. Ook ging hij melk con
denseren boven een waterbad en dit pro-
dukt, beperkt houdbaar overigens, deed in
het begin van de vorige eeuw goede dien
sten op marineschepen. Het verduurzamen
van melk, als het meest elementaire voed
sel, werd onderwerp van veel gepeins van
schrandere lieden, ook buiten Frankrijk,
zoals in Engeland William Newton, die in
1835 patent op zijn methode kreeg. Een
andere William, wiens achternaam Under
wood was, ging naar Amerika en begon
een conservenfabriek in Boston, Inmiddels
had een derde Engelsman en wel Peter Du-
rand het inblikken van levensmiddelen uit
gevonden. Dat was in 1810.
De grote man van de gecondenseerde melk
werd in de Verenigde Staten Gail Borden,
een energieke en vindingrijke figuur, die
alvorens zich op de melk te werpen de
pemmican op de markt bracht. Dat waren
vleesbiscuits, die een grote roem verwier
ven en in het bijzonder de nomaden van
de goldrush tot maagvulling strekten.
Borden begon in het midden van de vorige
eeuw met het condenseren van melk, arg
wanend gadegeslagen door zijn landgeno
ten, die hem in 1853 een patent weigerden,
maar daar in 1856 veel positiever over
dachten. Na een aanloopje stichtte hij in
i860 een fabriek in Wassaic in de staat
New York: de New York Condensed Milk
Company was geboren. In de Amerikaanse
burgeroorlog bewees het produkt zijn gro
te waarde, in het bijzonder in de militaire
hospitalen. De faam van de gecondenseer
de melk was onder dramatische omstan
digheden gevestigd.
Deze faam drong tijdens de burgeroorlog
ook door tot zekere Charles A. Page, die
het vak van oorlogscorrespondent beoe
fende en daarna Amerikaans consul in
Op een bescheiden wijze werd het
vrouwelijk schoon toegepast in het
eerste handelsmerk van de Con
dens. The Frisian Girl was geboren.
Zwitserland werd. De diplomatie trok hem
minder dan de zuivel en waar Zwitserland
ruime mogelijkheden op dit terrein bood,
ging hij er gecondenseerde melk produce
ren, daarbij geholpen door een paar broers,
niet duur, maar duur zaai
dat it GAZELLE
Gazelle-, Solex-,
Rap-en Typhoon
bromfietsen
Bella scooters
