rmwm vAxtmhimmmt: ufik
cmfh %:t HEmtnma rut nmrMsmv. vm uoMmtmrntm
m; EMMA KATVE 'IJL. UÜEUWAR&ËW.
In Nederland
11
die hij voor dit doel uit de States had laten
overkomen. In 1866 startte hij met zijn
Anglo-Swiss Condensed Milk Company,
die in 1905 zou fuseren met het Nestlé-con-
cern, eveneens van Zwitserse oorsprong en
voortgekomen uit een fabriekje van melk-
meel voor kinderen, uitgevonden door een
singuliere winkelier te Vevey Henri Nestlé.
In Nederland is de gecondenseerde melk
geïntroduceerd door een fabriek van het
Hollandia-concern te Vlaardingen. Dat was
al in 1882. Vervolgens kwamen de marga
rinefabrikanten Gebr. Van den Bergh op
het idee het met dit nieuwe produkt te
proberen. In 1896 werd een deel van het
Rotterdamse bedrijf voor de vervaardiging
van gecondenseerde melk ingericht. De
Condensed Milk Company of Holland van
Van den Bergh breidde zich snel uit en
vestigde zich in 1906 in het melkrijke Fries
land te Leeuwarden en wel aan de Sneker-
kade. Vooral door deze firma werd een
zware druk uitgeoefend op de boeren als
melkleveranciers en zo kwam men in con
flict met de coöperatieve gedachte, die
voorschreef de verwerking van de melk
in eigen hand te houden.
Maar de coöperatie kon zich aanvankelijk
maar moeilijk tot het nieuwe produkt be
keren. Men vreesde schade voor de vee
fokkerij door een tekort aan ondermelk
en bovendien kon men maar weinig aan
de weet komen over de bereiding van ge
condenseerde melk. In beginsel was dat
vrij eenvoudig, maar in de praktijk konden
duizend en één moeilijkheden ontstaan.
Met boter en kaas was men vertrouwd,
tegenover het nieuwe stond men huiverig.
Misschien was dat conservatisme, mis
schien ook in hoofdzaak voorzichtigheid,
ingegeven door de overweging, dat met
levensmiddelen alleen het beste goed ge
noeg kan zijn. Er werd gestudeerd, er werd
geconfereerd en er werd geaarzeld. Al in
1902 begonnen de coöperatoren zich te
oriënteren en pas na een jaar of tien zag
men in, dat de gecondenseerde melk niet
langer buiten het agrarische produktie-
schema te houden was. De Hollandia breid
de zich uit in Friesland, de Groninger Jan
Evert Scholten (aardappelmeel, suiker,
strocarton) stichtte in 1912 in Leeuwarden
de Lijempf en toen moest er eindelijk wel
iets gebeuren. Een commissie uit de Ne
derlandse Zuivelbond gaf de definitieve
stoot in de goede richting en op 13 augus
tus 1913 werd in Amicitia te Leeuwarden
de Coöperatieve Vereniging tot Bereiding
van Melkproducten opgericht. Directeur
werd de heer S. Hepkema, de door de revo
lutie in Turkije weggejaagde kaasmaker
aan het hof van de sultan, die de grote
man van de Condens zou worden. Zijn
eerste assistent en tevens het eerste per
soneelslid van de Condens werd de jonge
A. A. Bouwes, nu een der directeuren van
het bedrijf.
Het zou nog een paar jaar duren voor de
fabriek kon gaan draaien. Dat was midden
in de eerste wereldoorlog, toen op 3 maart
1916 het schip Coöperatie I" de eerste
melk aanvoerde van de fabrieken te Grouw
en Warga. Directeur Hepkema stond in
spanning bij de nieuwe machines. Zou het
lukken? Het lukte. En dat is tot op de dag
van vandaag zo gebleven. Ongeveer 1800
personeelsleden kunnen het getuigen
Zo zag het ontwerp voor de Condensfabriek er uit en zo werd het bedrijf aan het Nieuwe Kanaal gebouwd.
