ui
Enorm kijkspel -
enorm gebouw
iV.\r >A!
Maandblad onder auspiciën van de
Stichting „Leeuwarder Gemeenschap"
12e jaargang no. 9 september 1963
Redactie-commissie
Mevr. A. J. Bearda Bakker-Stuiveling
H. Kingmans
Pater H. W. Dijkman O.P.
J. T. Vellenga
Redacteur: W. H. Kuipers, telef. 28203
Adres administratie:
Voorstreek 101-103, tel. 22046 en 22047
Redactie:
Stadhuis Leeuwarden, tel. 21141
Abonnementsprijs 2,50 per jaar
Giro-nummer 809910 ten name
N.V. Erven Koumans Smeding,
Leeuwarden
Koningin Juliana op de Frisiana
Zijn probleem is niet „Wat laat ik zien?", maar
„Hoe laat ik het zien?"
De Frisiana kon daardoor de manifestatie van
het Friese kennen en kunnen worden, die de
initiatiefnemers zich ervan hadden voorgesteld.
De heer Kleiboer maakte zich ondergeschikt
aan het onderwerp, maar maakte tegelijk ieder
aan zich ondergeschikt bij de uitvoering van
zijn taak. Dat laatste was een geruisloos ver
lopend proces. De honderden leden van de
verschillende comité's handelden niet onder
een voelbare dwang, maar ze wisten wel, dat
hun vrijheid van handelen afhankelijk was van
de centrale leiding. Daarin heeft ieder zich ge
schikt, omdat men met een man van onbetwiste
autoriteit had te doen, bekleed in feite met de
macht over ruim één miljoen gulden.
„Hoe laat ik het zien?" De Frisiana frappeerde
op dit essentiële punt niet uitsluitend en zelfs
niet in de eerste plaats met de zuivelfabriek
en andere grote stands. Wie een bedrijf van
een dergelijke omvang en levendigheid, met de
melkproducenten van de hoogste kwaliteit vlak
daarbij, tentoonstelt mag geredelijk verwach
ten, dat het publiek belangstelling toont. Maar
wie een belangrijk stuk bejaardenzorg in beeld
durft te brengen door de Bejaardensociëteit te
kijk te zetten, doodgewoon met biljarters, kaar
ters en breiende dames, die moet méér opbren
gen om te weten, dat dit goed zal vallen. Een
stand der kerken kan in tal van gedaanten
worden opgebouwd en misschien wel vele ma
len instructiever en tot inkeer stemmend dan
hier het geval was. Maar de stenen uit Jeru
salem waren het trefzekere middel om de men
sen bij het binnengaan het gevoel te geven in
een andere wereld te zijn. En zeker zouden op
een andere vloer minder voetstappen zijn gezet
dan op deze
Met de Frisiana heeft Friesland zijn eigen waar
de bewezen tegenover een zeer grote massa,
zelfs tegenover het t.v.-kijkende publiek, dat
een unieke reportage van dit gebeuren kreeg
geboden. Alle voorgaande tentoonstellingen
zijn bij deze expositie achtergebleven. Zal er
in de toekomst nog een kunnen volgen? Het is
een vraag die nu nog niet te beantwoorden is,
maar wel zal het gevolg van de Frisiana zijn
dat het kleine heeft afgedaan. Het Frisiana-
formaat is slechts bij zeer uitzonderlijke gele
genheden opnieuw te bereiken en het lijkt dus
wel waarschijnlijk, dat deze expositie een tijd
perk van zeer grote, binnen een korte reeks
van jaren niet, voor herhaling vatbare, evene
menten heeft ingeluid. Hoe dit ook zij, de Fri
siana hebben we gehad en we kunnen daar
dankbaar voor zijn. De Frieslandhal blijft be
staan en beschikbaar voor heel Friesland,
al wilde men dit in Sneek en Haskerland bij
de Frisiana niet geloven....
Nu, na de Frisiana, kunnen we proberen de vraag te be
antwoorden wat deze tentoonstelling tot zo'n ongekend
en onvoorzien succes heelt gemaakt. De omvang voor
een deel, gevoegd bij de omvang van de Frieslandhal
een enorm kijkspel in een enorm gebouw. Maar toch
geloven wij, dat men er met de grootte alleen niet komt.
Er is met groot talent aan gewerkt de hal en de ruimte daaromheen te vullen
met zaken, die zich buiten de normale orde der vertoonselen begaven: een
complete zuivelfabriek, een aardgasstation, een kikvorsman in een soort aqua
rium. Dingen, die men wel graag wil zien omdat daartoe hoogst zelden de
gelegenheid bestaat, maar ook omdat men zich te nauwernood kan voorstellen,
dat zoiets voor een tentoonstelling van één week kan worden opgebouwd.
Van tevoren is ernstig betwijfeld of het ver
standig was dit alles voor „6 dagen 80 uren"
overhoop te halen. En natuurlijk was dat in
feite onverstandig en stellig oneconomisch. De
Frisiana had voor bijna hetzelfde geld tien of
veertien dagen kunnen draaien. Maar dan was
één van de frappante bijzonderheden van de
tentoonstelling vervallen. Ook door de korte
duur was de Frisiana groots. In deze zes dagen
zijn daardoor wellicht méér mensen komen kij
ken dan het geval zou zijn geweest in bijvoor
beeld veertien dagen.
Achter dit alles zien we de berekenende in
tuïtie van de heer Jac. Kleiboer, die we
schreven het in een vorig nummer al aller
minst een dynamische wildeman is, maar veel
eer een koele technicus. Zijn techniek is: men
sen in beweging brengen, zoals anderen dit
met machines doen. Hij is misschien een der
zeer weinigen die weet wat men met publiek
kan doen. Hij grijpt nergens te hoog, hij ver
laagt zich nergens tot goedkope concessies.
Aan „glamour" heeft hij geen behoefte, de een
voud gaat hem boven de bedrieglijke glans.
Eigenlijk was de hele Frisiana niets anders dan
een groot aantal eenvoudige zaken. Dat was
zelfs het geval met de zuivelfabriek. Het for
maat kon groot zijn, de zaak zelve verplichtte
niemand zich geestelijk te vertillen.
Juist hierin menen wij het meesterschap van
de heer Kleiboer te mogen herkennen. Hij re
deneert naar het grote publiek toe en weet elk
verhaal voor dit publiek interessant en aan
nemelijk te maken. Dit betekent niet, dat hij
geneigd is concessies te doen aan de publieke
smaak, wat de aard der onderwerpen betreft.
