:1
imS f BZBqJ
V
a
Leeuwarden
moet in grote mate
Frieslands toekomst
dragen.
Sterke industriespreiding
niet effectief.
Kaart 10 RAYONS VAN DE CENTRA MET 250 OF MEER INDUSTRIËLE ARBEIDSPLAATSEN
O.'
s
Op 14 februari van dit jaar is aan de Rijks
universiteit te Utrecht gepromoveerd de heer
P. Lukkes op het proefschrift „Industrialisatie-
en migratieproblemen van Friesland." In dit
door de N.V. Erven Koumans Smeding te Leeu
warden uitgegeven werk stelt de schrijver ook
de positie van Leeuwarden aan de orde, spe
ciaal wanneer het gaat om de vraag of de in
dustrie sterk moet worden gespreid over de
provincie dan wel geconcentreerd in één of
enkele centra. Tot dusver heeft het industriali
satieproces in Friesland geleid tot een nogal
sterke spreiding, de vraag is nu, zo schrijft dr.
Lukkes, of het gedecentraliseerde industriali
satieproces Friesland naar een niveau brengt,
waarop deze provincie met goed gevolg kan
concurreren met andere landsdelen. Hierbij
komt het moeilijk te definiëren begrip „indu
strieel klimaat" aan de orde, waarvan men
echter wel kan zeggen, dat het gebonden is
aan de aanwezigheid van een stedelijk centrum
met een redelijk niveau van voorzieningen en
een gedifferentieerde industriële structuur.
Een belangrijke voorwaarde is hierbij de aan
wezigheid van een voldoend grote en een vol
doend gedifferentieerde arbeidsmarkt, opdat
de juiste man op de juiste plaats is te krijgen.
Wordt hierop gelet, dan blijkt, dat er alleen
in Leeuwarden sprake is van een omvangrijke
en ook goed geschakeerde arbeidsmarkt. In
geen der andere centra wordt een overeenkom
stige situatie aangetroffen. Het centrum Drach
ten, dat wat het aantal industriële arbeids
plaatsen betreft op de tweede plaats komt,
heeft een sterk mono-industriële structuur.
Driekwart van de industriële werkgelegenheid
behoort hier tot de metaalnijverheid. Het op
twee na belangrijkste industriecentrum in Fries
land, Sneek, heeft weliswaar een veel meer
geschakeerde industriële structuur, doch hier
is het aantal personen werkzaam in de ver
schillende beroepen gering. Bedrijven met een
enigszins speciale vraag naar personeel vin
den hier dus een kleine arbeidsmarkt, die de
continuïteit niet altijd zal kunnen waarborgen.
Een en ander betekent, dat beide plaatsen
evenals trouwens alle niet genoemde centra
verder zullen moeten worden ontwikkeld, wil
len zij op het gebied van de arbeidsmarkt aan
een breed scala van eisen kunnen voldoen.
Voor Drachten moet dan de voorwaarde wor
den gesteld, dat de huidige arbeidsmarktbe-
palende positie van slechts een enkel bedrijf
wordt opgeheven en/of het percentage van de
metaalnijverheid in de totale industriële werk
gelegenheid wordt teruggebracht van 75®/o tot
ongeveer het gemiddelde van de provincie i.e.
ca. 40%). Het is gemakkelijk in te zien, dat hier
voor tenminste een verdubbeling en waarschijn
lijk wel een verdrievoudiging van het huidige
aantal industriële arbeidsplaatsen nodig is.
Een verdubbeling van het aantal industriële
arbeidsplaatsen zal globaal genomen ook een
verdubbeling van het inwonertal tot gevolg
hebben. Drachten telde in 1962 rond 20.000 in
woners. Een goed geschakeerde industriële
structuur valt voor deze plaats dus pas te ver
wachten bij een inwonertal van omstreeks
40.000. Verwacht mag worden, dat de omvang
van de arbeidsmarkt dan ook geen beletsel
meer zal zijn om ten aanzien van dit aspect
te spreken van een goed industrieel (vestigings)
klimaat.
Voor zover thans valt te voorzien zal Drachten,
na Leeuwarden, als tweede plaats in Friesland
een inwonertal van rond 40.000 bereiken. Ook
bij een blijvend gunstige ontwikkeling van
deze plaats zal het echter nog 15 a 20 jaar
duren alvorens dit niveau zal zijn bereikt.
Voor alle andere centra in Friesland ligt een
dergelijk inwonertal onder de huidige verhou
dingen nog verder in het verschiet. Het ge
vaar is daarom reëel dat, ondanks het feit, dat
het met de industrialisatie van Friesland niet
Maandblad onder auspiciën van de
Stichting „Leeuwarder Gemeenschap"
13e jaargang no. 3 maart 1964
Redactie-commissie:
Mevr. A. J. Bearda Bakker - Stuiveling
H. Kingmans
Pater H. W. Dijkman O.P.
J. T. Vellenga
Redacteur: W. H. Kuipers, telef. 28203
Adres administratie:
Voorstreek 101-103, tel. 22046 en 22047
Redactie:
Stadhuis Leeuwarden, tel. 21141
Abonnementsprijs ƒ3,00 per jaar
Giro-nummer 809910 ten name
N.V. Erven Koumans Smeding,
Leeuwa rden
slecht gaat, er in deze provincie toch te weinig
centra zullen ontstaan, die in de hiërarchie van
steden (stedelijke voorzieningen, industrieel
klimaat) een voldoend hoge plaats innemen
om goed te kunnen concurreren tegen stede
lijke centra in andere landsdelen. Een derge
lijke zwakke concurrentiepositie houdt het ge
vaar in, dat de meeste stedelijke centra in
Friesland onvoldoende aantrekkelijk zijn voor
grotere en, wat de aard van de geboden werk
gelegenheid betreft, hoog gekwalificeerde in
dustriële bedrijven. Aldus bestaat het gevaar,
dat Friesland industrieel gezien een tweede
rangs provincie wordt, resp. blijft.
Het betoog van dr. Lukkes komt dus hierop
neer, dat van een ver doorgevoerde industrie
spreiding weinig heil te verwachten is en dat
van Leeuwarden (met Drachten als tweede in
een verdere toekomst) de kracht zal moeten
uitgaan, die heel deze provincie op de been
zal houden.
IDOKKUMI
(glD-OKKUM
HA.: UM
Ileeuwarden]
FRANEKER
V
i r"'
ZWAAGWESTEINDE
/iKÜÖÜ'
BUITENPOST J
LEEUWARDEN
HARLINGEN f
Uit elk van de dorpen in een rayon zijn meer
personen in dienst getreden van de industrie
in de centrumplaats van het rayon dan van
de industrie in één van de andere centra
(I960 en 1961).
Centrum van het rayon.
Plaatsen met 100 tot 250 industriële
arbeidsplaatsen.
STER-
TILLE
ilSURHUISTERVEENl
y BERGUM
D0T5TERTILLE
HARKEMA OPEINDE
IBERGUM]
SURHUIS.TfRVEEN
WARGA
IGROUWI
-iÜGROUW
'y
f ^<§>AKKRUM
IAKKRIIMl H'
SNEEK f' l, "V
•JLST V y
<S) DRACHTEN
IDRACHTENI
IGORREDLIKl
GORREDUKs
WOMMElS
makkumbols—d l
IBOLSWARDI y
L
HEERENVEEN**
A u.'k V
Hr G
PJOURE
SCHARSTERBRUG
IJOUREI i
HEERENVEEN
- j m
I Inoordwolde]
ILEMMERI X
WOLVEGA
IWOLVEGAl
BAKHUIZEN
LEMMER
fcOLDER£ERKOOP i
V"-
n^uTÊrw!Jk
OOSfERWOLDE
I00STERW0LDÊ1
De verklarende tekst
bij dit kaartje geelt
aan wat men onder de
hier gegeven indus
triële rayonindeling
verstaat. Leeuwarden
bestrijkt hierbij het
grootste gebied en
richt zich speciaal op
Noordwest-Friesland.
