BUURTEN
HET
VERLEDEN
VAU
VOLKSKUNST
EIGEN WERK OF
VAN ELDERS?
Lang voordat de binnenstad van Leeuwarden werd uitgerust met een blauwe
zone, hadden we er al een in het Fries Museum. Op de rode vloer van de
Amelandse kamer is namelijk al jaren geleden een blauw lijnenspel aangebracht,
waai binnen allerlei meubilair staat geparkeerd. De kleur van die lijnen corres
pondeert met een origineel bedschut, want dat is, naar Amelandse trant, hel
blauw. En de rode vloer wil suggereren, dat de Amelanders in vervlogen jaren
toen het op het eiland niet ging om badgasten, maar nog wel om de walvis
vaart niet terugschrokken voor bonte interieurs. Ze hielden van kleur en
die voorkeur hadden ze gemeen met de bewoners van andere eilanden (zoals
Marken) en andere centra van zee- en walvisvaart (zoals Hindeloopen en de
Zaanstreek).
We schrijven nu wel opgewekt over een Ame
landse kamer, maar correct is dat niet. Het
Fries Museum heeft geen compleet Amelands
interieur. Diverse onderdelen zijn er wel, maar
aan een totaliteit is het museum nog niet toe.
En het komt vermoedelijk ook nooit zover,
want dergelijke interieurs zijn er niet meer!
Er komen hoogstens losse stukken op de kunst
markt. Sommige zaken, die bij dit binnenhuis
behoord zouden hebben, weten we alleen van
horen zeggen en we kennen ze misschien uit
beschrijvingen. Het afwezige kan in een mu
seum slechts worden gesuggereerd: met een
rode vloer, met blauwe lijnen, met een tegel
tableau (in plaats van een volledige tegelwand,
die Ameland ook gekend heeft) en met meu
bilair, dat in elk geval een beetje Amelandse
huiselijkheid doet vermoeden.
Ameland leverde ons dus geen volledig inte
rieur meer, zoals dat elders in het museum met
Workum en Hindeloopen wel het geval is. Hin
deloopen is er zelfs tot tweemaal toe: de grote
aan deze stad en haar interieurkunst gewijde
kamer vertelt het verhaal van de zeventiende
eeuw, terwijl men aan de overzijde van de
gang, in de kleine Hindelooper kamer, een
eeuw verder is gevorderd. Ten aanzien van
Ameland moeten we tevreden zijn met enkele
stukken en dat wordt in het Fries Museum in
alle eerlijkheid toegegeven. Want voor een
deel is de kamer gewijd aan de geschiedenis
van het eiland. Van de wanden kijken enkele
Amelandse heren u streng aan, terwijl ze u ook
een blik gunnen op hun stins onder Ballum.
Ze komen bovendien royaal uit voor hun fami
liebetrekkingen en voor hun speellust: der
heren triktrakspel is ook al een museumstuk
geworden.
Behalve de hererr wonen er in deze kamers de
gewone Amelanders mannen met zeebenen
en met een blik, die een beetje toegeknepen
was van al dat turen over zee en naar even
tuele walvissen. Ze vonden, als ze thuisgeva-
ren waren, altijd hun bonte interieurs terug.
En we weten zo ongeveer, wat ze bezaten. In
dat opzicht wijst het Fries Museum ons een
weg terug. In die kamers pasten de hoekkastjes
en de klaptafels (met een ovalen blad, dat, als
de tafel terzijde was geschoven, zo werd op
geklapt, dat de op het tafelblad aangebrachte
beschildering nog kon worden bewonderd),
waarvan het museum enkele voorbeelden heeft,
zoals het ook een Amelandse wieg, mangel-
bakjes, mangelplanken en theeblad kan laten
zien.
Het gaat bij dat alles om even nuttige als alle
daagse gebruiksvoorwerpen, die pure volks
kunst zijn. Dergelijke volkskunst vond men in
de vroegere eeuwen weinig oi niet in de stad.
De Amelandse kamer van het Fries Museum, zoals
ze maar één keer gefotografeerd zal worden. Com
pleet met deelnemertjes aan de prijsvraag ter ge
legenheid van de volkskunsttentoonstelling (die in
hun ijver om te noteren, wat precies het verschil
is tussen een Amelandse en een Hindelooper klap
tafel, weinig ontzag hebben voor een beschilderd
tafelblad) en compleet met de grote Amelandse
kast, waarop tijdens de tentoonstelling geen por
seleinen, maar een van beschilderd hout vervaar
digd kaststel prijkte. Want ook dat kwam meer
op Ameland voor: het pronkende Chinese porse
lein werd er wel eens nagebootst in hout (en dank
zij de bereidwilligheid van het Arnhemse open
luchtmuseum konden we in de expositieweken
zo'n origineel houten kaststel laten zien).
