N.V,
DE LAATSTE
In een aparte zaal (maar ook
elders in het Fries Museum)
hangen de Iraaie portretten van
Adriaen van Cronenburg
van Vrieslant, dat ze het leven
schonk aan een tweeling. Wat is
nu waar? Hen van beide feiten of
geen van beide feiten? Maar het
kon wel eens zijn, dat de waar
heid in het midden lag.
Want als de gegevens van Van
Cronenburg kloppen, dan is in die
Groninger gevangenis Hette van
Hemmema geboren. Was hij een
van een tweeling? Het stamboek
van de Friese adel zegt, dat Hette
een vroeg overleden zusje moet
hebben gehad. Was zij dan de
andere van de tweeling? Als dat
waar zou zijn, dan hebben op hun
manier beide geschiedschrijvers
gelijk. Want er zou dan inderdaad
een tweeling zijn geboren en
dat is de lezing van Winsemius
maar er zou in het gevang ook
een kind zijn gestorven (en dat
vertelt Worp van Thabor ons).
Hoe het zij, Hette van Hemmema
heeft de donkere jaren voor 1500
doorstaan. En hoewel er ook ver
der onzekerheden zijn een an
dere opvatting houdt vol, dat onze
Hette in 1490 zou zijn geboren en
in 1572 te Franeker is gestorven
staat één ding vast: wie Hette
van Hemmema was valt te zien
in het Fries Museum, dank zij Van
Cronenburg, een mysterieuze3un'
stenaar, maar een portretterend
meester.
op de lijst vertelt. Er staat ook,
dat Van Cronenburg het paneel in
1561 voltooide. Deze Hette zou dus
geboren zijn in 1496. Een best jaar
was het niet. Juist toen woedde
in Friesland de verschrikkelijke
strijd tussen Schieringers en Vet-
kopers, welke laatste partij de
Groningers te hulp had geroepen.
In augustus van dat jaar trokken
Vetkopers en Groningers naar Ber-
likum om het Hemmemahuis te
veroveren. Doeke van Hemmema
was afwezig. Maar zijn vrouw,
Bauck van Poppema, en zijn broer
Alef waren wèl thuis en ze kon
den beschikken over een legertje
van vijfentwintig Friese krijgs
knechten. Deze bezetting verweer
de zich zo heftig, dat de aanvallers
terugdeinsden. Maar ze kwamen
terug om opnieuw teruggeslagen
te worden. De derde keer was het
echter raak. Tegen de groeiende
overmacht konden de verdedigers
van het Hemmemahuis niet op en
begin september was het gebeurd:
de Vetkopers kwamen binnen en
joegen de bezetting over de kling.
Stinsvrouwe Bauck van Poppema
werd naar Groningen gevoerd,
omdat ze zelf meegevochten had
op de wal. Toch was er alle reden
haar te ontzien, want Bauck van
Poppema was in verwachting.
Met het gevolg van dit rauwe ver
haal zijn twee geschiedschrijvers
bezig geweest. Worp van Thabor
meldt, dat de vrouw in de gevan
genis van een dood kind beviel.
Winsemius vertelt in zijn Cronique
dus (nog) niet. Met zijn werk daar
entegen is dr. Wassenbergh veel
verder gekomen. Het laat zich,
zoals gezegd, verdelen in twee
perioden voor 1555 en na 1560.
Uit de laatste periode zijn enkele
meesterstukken bekend, die zich
niet in Friesland bevinden. Een
mansportret (is het heel misschien
Adriaen zelf?) hangt in Oslo; vier
bij elkaar behorende vrouwen
portretten zijn in het bezit van het
Prado te Madrid, omdat ze, steeds
bij elkaar, deel hebben uitgemaakt
van de kunstcollecties der Spaan
se koningen (en dan is er met
een weer de vraag, hoe die pane
len in Spanje zijn gekomen, want
de geportretteerden zijn Friese
vrouwen).
Gelukkig behoeven we niet naar
Oslo of naar Madrid, wanneer we
iets van Van Cronenburg willen
zien. Het Fries Museum heeft een
fraaie collectie van deze meester
en temidden van de geportretteer
den hangt ook Hette van Hemme
ma. Dat portret is zelf geen myste
rie. Van Hemmema is, wie en wat
hij is: een intelligente man met
karakter, een besliste persoonlijk
heid, bij wie de zinspreuk ,,Nie
as nu" uitstekend past. En wie in
dat portret een karakter herkent
en in de manier van schilderen
een scherp oog en een vaste hand,
wil graag toegeven, dat Van Cro
nenburg deze figuur voortreffelijk
heeft getroffen.
Hette van Hemmema is op het
portret 65 jaar, zoals het opschrift
BROTE KERKSTRAAT 7
TELEFOON
EEN WAARDIGE VERZORGING
VAN
BEGRAFENISSEN EN CREMATIES
NI'II
H. KINGMANS
