MAKELAARSKANTOOR HELLEMA 5EM1.
GEMEEN
GENEESKUNDIGE ex
Om ons tot enkele voorbeelden uit de vori
ge eeuw te beperken: in 1866 woedde hier
de cholera, in 1870 was hier een pokkenepi
demie en in 1875 werd Leeuwarden geteis
terd door tyfus en roodvonk.
Van ouds heeft men de beteugeling van be
smettelijke ziekten gezocht in het isoleren
van de lijders. Zo ze niet genazen, dan kon
den ze toch sterven zonder besmettingsge
vaar voor hun omgeving te veroorzaken. In
alle steden zijn de pesthuizen bekend, Leeu
warden had van ouds enige „Stadts Pest-
cameren" aan de stadswal achter de Nieu-
weburen en zag zich in het jaar van oor
logsgeweld en ziekten 1580 genoodzaakt ver
schillende van de juist aan de rooms-katho-
lieke eredienst onttrokken kerken voor het
onderbrengen van zieke en gewonde solda
ten en pestlijders te bestemmen. Niet al
leen in dit jaar maar ook in de volgende
greep de pest zwaar om zich heen; vrijwel
elk huis had aan de deur een bos stro als
teken van besmetting. In 1583 werd het zie
ken- en washuis van het voormalige Jaco-
bijnerklooster (waarbij de Grote Kerk hoor
de) verbouwd tot pesthuis en dit bleef be
staan tot op dezelfde plaats in 1675 het Nieuw
Stads Weeshuis tot stand kwam.
Zelfs in de vorige eeuw heeft men nog me
nigmaal moeten improviseren om de lijders
aan besmettelijke ziekten bij epidemieën on
derdak te brengen. In 1866, toen de cholera
hier heerste, werden de lijders aan deze
ziekte ondergebracht in het vroegere soep
huis, achter het oude raadhuis in de Grote
Hoogstraat (nu staat oo deze plaats een
slagerij). In 1870 werd tijdens de pokkenepi
demie het werk- en spinhuis aan de Voor
streek de oude parochiekerk van Hoek,
waar nu de Stins staat als ziekenverblijf
ingericht en later de reeds lang verdwenen
herberg „Bellevue", die op de tegenwoordi
ge Sophialaan heeft gestaan.
Daarnaast mag niet onvermeld blijven, dat
in de vorige eeuw een effectieve bestrijding
van de pokziekte ter hand kon worden ge
nomen door toepassing van de koepokinen
ting. In 1859 ontstond op particulier initia
tief in het stadhuis een bureau van vacci
natie, dat in 1876 naar het benedenlokaal
van de oude prinsestal in de Doelestraat
werd overgebracht. Verbeterde medische zorg,
gevoegd bij medische voorzorg en betere hy
giënische omstandigheden hebben ten slotte
de besmettelijke ziekten tot hoogst zeldzame
verschijnselen gemaakt.
Leeuwarden heeft door de eeuwen heen ook
bijzondere zorg moeten besteden aan de ver
zorging van zieke en gewonde militairen.
De toevloed was in normale tijden niet zo
groot als in 1580, toen gewonde en zieke sol
daten, weduwen en wezen in massa naar de
stad trokken om hier hulp te zoeken, maar
ook onder gewone omstandigheden kon de
hier gelegerde krijgsman door ziekten en
ongelukken worden geteisterd. Na het ver
dwijnen van de republiek in 1795 verloor de
kanselarij zijn functie als zetel van het
hof van Friesland en het gebouw heeft
daarna tot 1811 gefungeerd als militair hos
pitaal of infirmerie. Het gebruik van de
vroegere scherprechterswoning voor dit doel
hebben we al vermeld en toen hier het
Stads Burger Ziekenhuis werd gevestigd,
kwam het militair hospitaal terecht in de
oude, uit 1675 daterende, ruiterwacht in de
Kleine Kerkstraat, vlak ten noorden van de
Bagij nestraat. De bouw van de kazerne
maakte de aanwezigheid van een groter mi
litair hospitaal nodig en voor dit doel werd
een nieuw gebouw op de Wissesdwinger ge
zet, dat in 1838 gereedkwam, maar eerst tot
1850 werd gebruikt als gerechtsgebouw. De
soldaten moesten in die jaren nog genezing
proberen te vinden in de bedompte ruim
ten van de oude stallen in de Kleine Kerk
straat, die in 1870 door woningen zijn ver
vangen. Het grote militaire hospitaal ken
nen we nu als gebouw van openbare wer
ken, met als klein stukje gezondheidszorg
het consultatiebureau voor t.b.c.-bestrijding
onder hetzelfde dak.
Dan en ten slotte onze twee grote zieken
huizen. Het Diakonessenhuis begon in 1880
met twee zusters, onder leiding van de direc
trice mej. F. Rutgers uit Hallum, in een wo
ning aan de Bagijnestraat, nadat de zendeling
M. Tejier van Savoe daartoe in 1879 de plan
nen had beraamd. Het St. Bonifatius Hospitaal
dateert van 1883 en was in de eerste jaren
van zijn bestaan gevestigd in de oude St. Wil-
lebrorduskerk aan de Voorstreek, vlak ten
noorden van de Korjmakersstraat. Het mo
derne Diakonessenhuis, het Bonifatius hospi
taal en het nieuwe Stadsziekenhuis, annex
verpleegtehuis zullen straks in Leeuwarden
de „medische dienst", uitmaken in een stad,
die ook op dit gebied in Friesland een belang
rijke centrumfunctie vervult.
Het plaatje doet wel romantisch aan, maar de Gemeentelijke Genees
kundige en Gezondheidsdienst is pover gehuisvest aan de Jelsumer-
straal.
-Het gebouw van Openbare Werken aan de Wissedwinger
was vroeger militair hospitaal.
Nieuweweg 7-9, Leeuwarden Telefoon 23117
Het adres sinds 1H9H voor onroerende goederen
