Nederlands geleerd in
drie maanden
Impori - Leeuwarders 6
Uitgeweken Tsjech vindt in Leeuwarden
nieuwe woonplaats
12
Tijdens de inval van de Russen in Tsjechoslowakije, de 21ste augus
tus van het vorig jaar, waren enige duizenden Tsjechen in het bui
tenland. Zij brachten er hun vakantie door of waren voor studie
doeleinden buiten hun vaderland. Sinds de liberalisatie in Tsjecho
slowakije hebben veel meer wetenschapsmensen de reis naar het
Westen kunnen maken om er met hun collega's van gedachten te
wisselen over hun vak. Zo waren er bij het 16e internationale congres
voor toegepaste psychologie in Amsterdam ook een aantal Tsjechen.
Zij vertoefden pas drie dagen in Nederland toen de „bevrijding door
de Russen", zeer onverwacht, inzette.
Onder deze Tsjechische deelnemers was ook dr.
Jiri Kühnel, hoofd van het stedelijke verkeers
bureau in Praag. Psycholoog door opleiding
leerde hij in Amsterdam vele collega's uit de
hele wereld kennen, die hij totdantoe alleen
kende uit hun publicaties in de vaktijdschrif
ten. Dr. Kühnel logeerde samen met zijn vrouw
in de hoofdstad. Drie dagen congresseerde hij
samen met zijn vakgenoten, toen de eerste be
richten via de radio ook Nederland bereikten.
Collega's vertaalden de aangrijpende nieuws
uitzendingen voor hen en al die eerste dagen
namen de Kühnels een besluit: zij wilden niet
Dr. Jiri Kühnel werd op 5 december 1929
in Rakovnik, op 60 kilometer van Praag,
geboren. Zijn vader was in die plaats
tandarts. Hij zat 8 jaar op het gymnasium
en studeerde vervolgens in 5'/2 jaar af
als psycholoog aan de Praagse universi
teit. Een jaar later promoveerde Kühnel
op een proefschrift over motivatie.
Niet alleen hij, maar ook een broer, week
uit naar het buitenland tijdens de laatste
bezetting door de Russen. Hij is geoloog
en nu lector aan een universiteit in Irak.
Dr. Kühnel is in Leeuwarder gemeente
dienst als schoolpsycholoog en heeft al
grote plannen tot verdere uitbouw van
de schooladviesdienst.
meer terug naar hun geboorteland, zij wilden
in het vrije Westen blijven.
Nu zit dr. Jiri Kühnel in een splinternieuw
kantoor aan de Lange Marktstraat. Hij is sinds
drie maanden als schoolpsycholoog verbonden
aan de gemeentelijke schooladviesdienst en
daarmee ook sinds drie maanden Leeuwarder.
Import-Leeuwarder in de meest letterlijke zin.
Vrijwillig gevlucht uit Tsjechoslowakije en
vrijwillig Leeuwarder. Wat heeft er zich in dat
half jaar allemaal afgespeeld?
In voortreffelijk Nederlands, als men weet dat
hij pas drie maanden oefent, vertelt de heer
Kühnel hoe onverwachts en snel deze belang
rijke verandering in het leven van hem en zijn
gezin zich heeft voorgedaan. „Toen wij samen
in Amsterdam waren, logeerden onze beide
dochters bij mijn ouders even buiten Praag. Wij
waren in het buitenland, maar de kinderen
waren thuis en dat was een enorme moeilijk
heid. Mat hulp van vrienden ben ik in die eer
ste week van de Russische inval teruggereisd
naar Praag. Kijk, ik heb er toen nog foto's ge
maakt." Voor ons liggen foto's met de schrij
nende beelden zoals ook de dagbladen ze in die
dagen afdrukten.
„Ik ben in Tsjechoslowakije niet meer in ons
huis geweest. Ik ben doorgereisd naar Rakov
nik, dat 60 kilometer van Praag ligt en waar
mijn vader tandarts is. Ik heb Marta en Vlasta
meegenomen en we zijn het land uitgekomen.
Dat kon dankzij hulp van vrienden." In Neder
land teruggekeerd was voor de familie Kühnel
een zeer bewogen tijdperk afgesloten.
De nu Leeuwarder psycholoog studeerde in 1952
af aan de universiteit van Praag. Een jaar later,
na nog een studieperiode, promoveerde hij en
kreeg een betrekking als beroepskeuzeadviseur,
verbonden aan de zware industrie. Hij werkte
dag in dag uit met de jeugd en gaf hun voor
lichting over alle mogelijke beroepen. Intussen
kwamen enkele honderden intellectuelen regel
matig, maar illegaal, bij elkaar om te praten
over literatuur, filosofie en over wat er alle
maal in het Westen gebeurde op wetenschap
pelijk gebied.
Het communistisch regiem bracht dr. Kühnel en
veel van zijn collega's een zware slag toe in
begin 1960. De psychologie werd aangemerkt
als een gevaar voor de macht en werd verbo
den. Hij raakte zijn betrekking kwijt en was
werkloos. De staat had echter nog meer pijlen
op zijn boog: werkeloosheid werd beschouwd
als een sabotage tegen het socialisme en boven
het hoofd van iedere werkloze hing het gevaar
van vijf jaar gevangenisstraf.
Dr. Kühnel kwam samen met een vriend, die
architect was geweest, in de bouwvak terecht.
