Bij 'l bal opvissen uut het kanaal op fe kop
de ploempet in
Skilkampen teugen 'e grond
*T KLEINE KRANTSJE
Met veel genoegen las ik wat onlangs in 't Kleine Krantsje verteld werd over het
voetballen in vroeger jaren in mijn geboortestad. En ik twijfel er niet aan, of voor
al de vele oude en oud-Leeuwarders die zelf in hun jeugd dat edele spel hebben
beoefend, hebben ook van die verhalen genoten.
Maar mijn herinneringen aan dat vermaak gaan nog wat verder terug. En wel naar
de tijd, toen ik nog op de lagere school ging. Dat was in de jaren 1893-1900. Bij
„Geerts" op de nog bestaande school aan de „Droefstreek". Dus al een slordig
poosje geleden.
Aan die periode werd ik een
tijdje terug weer eens herin
nerd, toen ik met mijn boeier
in de jachthaven lag.
Daar kwam ik in gesprek met
zo'n „oude wrotter", aan
wiens houding en grote sterke
werkhanden duidelijk was te
zien, dat hij ook niet met stil
zitten door de tijd was ge*-
komen. Maar hij bleek een
„smoute prater" te zijn en
over een uitstekend geheu
gen te beschikken.
Nadat hij eerst vanaf de wal
kant mijn oude Dolphijn een
poosje aandachtig had beke
ken, hoorde ik hem zeggen:
„Dat is nog 'n kreas spultsje,
je suden niet segge, dat it
hast al honded jaar oud is.
Daar is dan oek altied goed
de han an houden. Mar as ik
frage mag: binne jou miskien
die oue pliesjeman ut Amster
dam?"
Ik was eerlijk gezegd wel wat
verwonderd over die vraag,
want ik zag er op dat ogen
blik allesbehalve als een ge-
pensionneerd ambtenaar uit.
Met een oude schipperspet op
en een slobberige trui en een
paar smerige handschoenen
aan, was ik n.l. druk in de
weer om het koperwerk wat
op te doffen.
Ik vroeg dan ook: „waarom
dochten jou dat en waarom
wuden je dat wete?"
„Dat sal ik je segge" was het
antwoord, ,,'n Tied leden ston
der in de krante 'n prentsje
fan so'n skipke. Oue Hein Ap
peldoorn fan it Fliet sat der
oek in en der ston bij skre-
ven, dat it hast honded jaar
war en an 'n oue pliesjeman
ut Amsterdam hoorde. Die
hiette Voordewind. Nou; die
naam kwam mij wel bekend
foor. Want ik hew froeger
skipper Voordewind goed kan
nen. Hij foer, doe ik nog so'n
jonge war, op so'n groote
boeier. Die hoorde an de
femielje ESsinga fan 'e Nij-
stad. Het binne daar nou al
legaar winkels, mar dat grote
hus staat der nog en is nou
'n weeshus. Ik hew dat mooie
ouderwetse skip faak seilen
sien. Het lag in 'n skiphus an
de Potmarge. Die boeier is
later sloopt en dat skiphus is
oek al lang weg. En fan die
heele Romkeslaan is oek al
niet feul meer over. Ja; soa
gaat dat teugenswoordig mar.
Aensens gaat Skilkampen
heelegaar teugen de grond.
En it Fliet wille se oek al
dicht gooie. Mar dat hoop ik
niet meer te beleven.
Mar nou sag ik daar op dat
plankje (en hij wees naar het
naambordje onder het roer)
die naam Voordewind staan
en doe docht ik, dan kon dat
die ouwe pliesjeman ut Am
sterdam welris weze. Dat soa
doende."
„Dan hewwe jou it goed ra
den. Dat is de naam fan mien
fader. En ik bin die oue
pliesjeman ut Amsterdam."
„Nou: ik kan jou fader nog
best foar mij hale. Mar ik
hew jou oek goed kannen doe
jou nog so'n opslopene jonge
waren. Dat is fansels oek al
heel wat jaren leden. Ik war
doe oek nog mar so'n beuker.
Mar ik weet it allegaar nog
best, want ik hew in die ja
ren wel gauris 'n pak op myn
donder fan jou had."
„Dan hadden jou it der seker
oek wel na maakt. Mar waar
sat him dat dan in," wilde ik
weten.
„Dat sal ik je fertelle. It war
in de jaren, doe 't kenaal
krekt graven war. Doe lag-
gen daar aan weerskanten
grote stukken land en daar
waren gauris jonges an it
balleskoppen. En jou waren
der oek faak bij. Met 'nmen-
nich buurjonges (wij woon
den doe in de Sükerijbuurt)
ston ik daar dan faak bij te
kieken. En as die bal dan
dicht bij ons kwam, dan skop-
ten wij him welris met op-
setsin 't kenaal in. Dan waren
de rapen gaar fansels, want
dan waren jimme dat ding
soms 'n skoft kwiet. Dan
naaiden wij der wel ut, mar
jou, met je lange bienen had
den mij dan faak gau te pak
ken. En dan kreeg ik welris
'n skop onder myn kont, of
'n paar klappen omme kop.
Mar ik hew an jou en jou
maten oek welris 'n paar sen
ten fediend. Want it kwam
jimme oek welris over, dat
die bal 'n fekeerde kant ut
floog en 't kenaal in raakte.
En as dat ding dan so fer af
dreven war, dat jimme him
der seis niet meer ut fisse
konnen, dan mochten wij pre-
beere him weer op te fande
len. En as wij him dan terug
brochten, kregen wij fan
jimme 'n sent. En oek welris
twee. Wij besochten it dan
earst met 'n kloet, die wy
fan 'n skipper lienden. Mar
as dat ding niet lang genoeg
war en wij him niet meer be-
rake konnen, dan draafden
wy, met die kloet op it skou-
der 't hele kenaal om, naar
de overkant. En as wij daar
dan die bal op it laast deun
teugen de stienene wal kre
gen hadden, dan hadden wy
him der fansels nog niet ut.
Mar dan gong ien fan ons
plat op it lief leggen en de
anderen houden him bij de
bienen beet. Dan kon hij him
fansels ferder foor over ge
ve. Mar doe ik dat ris 'n keer
doen su, raakte ik seis bij de
wal del. It water war die dag
erg leeg en doe musten se my
fansels oek ferder sakke la
te. Ik ston op it laast hast
recht op en del en it bloed
sakte mij na myn kop, want
ik kon dat grote gladde ding
mar niet best krije. Maar dat
war allegaar nog so slim niet,
mar myn maten lieten mij
ook wel duidelijk, dat ook hij
niet in de watten was groot
gebracht. Geen wonder: wart
in die jaren was het - in de
meeste arbeidersgezinnen ar
moede troef en voor het ver
tier van de kinderen buitens
huis, was er niet de minste
gelegenheid.
Maar toch vertelde hij met
een zeker genoegen over die
moeilijke jaren en sprak met
groot respect over zijn ouders.
„Wij hewwe it doe fansels wel
faak krap had. Wij waren met
ons achten fan kiendes tus
en fader war tontsjeman op
it asland. Mar ons moeke war
'n flinke frou en skoan as de
brand. Sij gong der bij ut
werken en ferdiende der oek
faak wat bij, as bedienster bij
bruiloften en andere feesjes.
Sij hewwe dan oek nooit er-
ges de han foor ophoue mut-
ten. En wy binne allegaar oek
goed terecht kommen. Nou
mut ik der wel bij segge, dat
bij ons tüs nooit een dokter
over de floer weest het en
Aensens gaat Skilkampen helegaar teugen de grond hoorde de Commissaris op 't Vliet die
ouwe Stanfries zeggen. Nou, dat su iewich sonde weze as 't waar is, temeensen
los. Die sloegen hadden mij
niet langer houe kannen. Dat
seiden se teminsten en de
iene gaf de andere de skuld.
En doe ik fansels recht op 'e
kop it water in. Mar der ston
gelukkig niet feul water op
dat plak en sij hadden mij
der dan oek redelike gau
weer ut. Ik sat onder de blau-
modder en doe fansels in myn
natte kros naar hus. En daar
ston it er bij; dat begrype je.
Ik hadde die morres alles
krekt skoan an kregen en nou
kon ons moeke weer beginne.
Ik kreeg dan oek 'n fiks pak
op myn hüd. En fader dee der
oek nog wat bij. Waar is dyn
iene klomp bleven, froeg hij.
Dou hest mar ien an. En doe
murk ik, dat ik de andere fer-
speuld hadde. Onderweegs
naar hus hadde ik daar niet
iens erg in had. Deur de skrik
fansels. Mar fader gau naar
it kenaal en daar dreef dat
ding gelukkig neg. Dus dat
liep weer goed af. Andes ha'k
fansels 'n paar nije hewwe
mutten en ik hadde krekt 'n
paar kregen. Ja; die dingen
blieve je wel bij."
Na deze jeugdherinnering
kreeg ik er nog meer te ho
ren. Over zijn avonturen met
een punter van Markusaal
raar de Wielen en de Merrie-
dobben; over het zwemmen
in de Greuns (nagezeten door
de plysje); over zijn beleve
nissen vrijdags op de „koeie-
merk" met op hol geslagen
„bollen!" En nog. veel meer
En hij had aan mij een dank
baar gehoor, want zelf had ik
als jongen uit het arbeiders
milieu soortgelijke avonturen
mee gemaakt. En zo goed wist
hij, in onvervalst Luwadders
allerlei details te schilderen,
dat ik mij bijna niet kon voor
stellen, dat het allemaal al
bijna zeventig jaar geleden
was.
Uit wat hij verder over zijn
jeugd vertelde, werd het mij
dat wij fader oek nooit dron
ken sien hewwe. Der wudde
andes heel wat afsopen on
der de arbeides in die jaren.
Nou sien je nooit meer 'n
dronkene kerel langs de weg.
Ja; wat dat an gaat is der
dochs heel wat beter wad
den."
Door al die verhalen werd ik
die middag zo in beslag ge
nomen, dat er van mijn poet-
serij niet veel terecht kwam.
Ik zal de oude baas nu niet
verder aan het woord laten,
want ik ben achter mijn ma
chine gaan zitten om iets te
vertellen over het voetballen
in mijn schooljongenstijd.
Maar door deze lange inlei
ding, zullen die herinneringen
nog wel even in de pen moe
ten blijven. Want de ruimte
in 't Kleine Krantsje is (nog)
vrij beperkt en ik wil de re
dactie niet in moeilijkheden
brengen. Zodra ik echter be
richt zou krijgen, dat er weer
wat ruimte beschikbaar komt,
zal ik graag mijn belofte na
komen.
Tenslotte moge ik nog de wel
willendheid van de lezers in
roepen. Ik heb de verteltrant
van de oude baas zo goed mo
gelijk weergegeven. Dat was
niet zo'n toer. Maar minder
gemakkelijk bleek mij, de
woorden phonetisch te bena
deren. Ons alphabet is daar
toe niet toereikend. Om bij
voorbeeld het woord Greuns
neer te schrijven op de ma
nier, waarop een geboren en
getogen Leeuwarder dat
woord uitspreekt, is niet mo
gelijk. En zo zijn er wel meer.
Wat de spelling betreft, zul
len vele lezers dus wel meer
tekortkomingen ontdekken,
maar ik denk, dat zij er toch
wel „uit" zullen kunnen ko
men.
De rest dus een volgende
keer.
Amsterdam.
H. VOORDEWIND.
