Geen rustpunten in ontwikkelin
van de stad
'T KLEINE KRANTSJE
15 april 1945
Kleine Krantsje" van van-
aag wekt een bijzondere her-
mering aan het mooiste ..lei-
e krantje, dat ooit in Leeu-
arden is verschenen: de
Leeuwarder Koerier" van
aandag 16 april 1945: één
ag na de bevrijding van onze
,ad. Het was een enkel velle-
e papier van een nog kleiner
irmaat dan dit blad. Dit eer-
e nummer had eigenlijk maar
einig te vertellen wat toen
iet iedereen wist en er wa
ai geen advertenties in opge-
omen, omdat niemand iets
verkopen had. Maar wel gaf
et uiting aan grote vreugde
ver de herwonnen vrijheid;
pel werd geschreven over de
rote offers die daarvoor wa-
en gebracht. En dan: Behou-
lens het vandalenwerk waar-
nee de Duitschers afscheid
amen, het verbranden van
et Old Burger Weeshuis op
iet Zaailand, heeft onze stad
Bractisch niet geleden".
eeuwarden was de oorlog,
althans naar het uiterlijke,
joed doorgekomen, maar wel
tadden de Duitsers de stad
uitgemergeld en uitgehold,
let leven was teruggedrongen
ot de primitiefste waarden:
?oedsel, kleding en onderdak,
i'eel levens waren verloren
I gegaan door oorlogshandelin
gen, in het verzet en door
de vervolging der Joden, die
i.eeuwarden kwam te staan
ip een verlies van meer dan
vijfhonderd mensenlevens.
Ne zijn nu twintig jaar later,
iet gat aan het Zaailand, ont
staan door de vernietiging van
t Old Burger Weeshuis, is op-
Sevuld door het nieuwe ge-
iouw van de NV Intercommu
nale Waterleiding. De lege
vinkels van 1945 zijn veelal
verbouwd en liggen vol met
ïoederen. Voor de honger van
toen zijn een overvloed van le
vensmiddelen en vermage-
:ingsmiddelen in de plaats ge-
tornen. En zij, die onze stad in
1945 hebben gekend, krijgen
nu bij hun terugkeer een Leeu
warden te zien waarin het
herkennen op veel plaatsen
uiterst moeilijk is geworden.
Het is mogelijk de na-oorlog-
>e ontwikkeling van Leeu
warden in enig globaal cij
fermateriaal vast te leggen.
De stadsuitbreiding is in ster
ke mate bepaald door de wo
ningbouw. Leeuwarden heeft
er sinds 1945 ongeveer 8200
Woningen bijgekregen, maar
het spreekt vanzelf, dat dit
geen pure winst is geweest.
Leeuwarden is vrij
verkeersverbeterende maatre
gelen; de aanleg van de nieu
we veemarkt, met de bouw
van de Frieslandhal.
Hoezeer 1965 voor de stads
ontwikkeling een tussensta
tion met een slechts zeer
korte stoptijd is, mag blijken
uit het feit, dat in allerlei
grote werken het na-oorlog-
se verleden overgaat in een
verdere toekomst. Ook hier
bij kan de woningbouw wor
den genoemd; ir. het noorde
lijke stadsdeel 't Ielan zijn
we sinds enige maanden goed
van start met het massale
plan voor de bouw van 2040
woningen en met de andere
daar in uitvoering zijnde
bouwplannen komen we al
tot een totaal van ongeveer
3000 woningen. Belangrijke
projecten uit het recente ver
leden en voor de nabije toe
komst liggen voorts op het
gebied van de recreatie:
„De Kleine Wielen", waar
van het zwembad dit sei
zoen in gebruik kan worden
genomen en de „Froskepól-
le", waarvan de aanleg al
voor het grootste deel is vol
tooid.
Overzien we de twintig na
oorlogse jaren, dan is Leeu
warden naar omvang en al
lure sterk toegenomen. Het
is een ontwikkeling geweest
in samenhang met de hoofd
stedelijke functie, die zich
steeds nadrukkelijker is gaan
manifesteren, hoezeer ook
secundaire centra in de pro
vincie mogen zijn gegroeid.
Het ligt voor de hand, dat
dit proces van centralisatie
en concentratie in de toe
komst nog zal worden ver
sneld, ook door de toenemen
de belangrijkheid van de in
dustrie, die een omgeving
verlangt met een uitgebreid
en veelzijdig patroon van
voorzieningen, zoals alleen
een stad deze kan oieden. De
ontwikkeling van een stad
kent geen rustpunten, zoals
men die zelfs in het meest
dynamische bedrijf kan ont
moeten op ie momenten,
waarop het •>eil der bedrijfs-
voorzieningen in overeen
stemming is met het totaal
van de eisen van dit bedrijf.
De gemeente echter moet
steeds voort; aller wat
nieuw tot stand gebracht
wordt schept de eis van ver
dergaande of begeleidende
voorzieningen.
Daarom moeten we steeds
blijven doorgaan. Nog een pe
riode van twintig jaar en het
is 1985. Veel van wat nu op
het programma of op de ver
langlijst staat zal dan zijn ge
realiseerd. Maar er zal dan
al weer een nieuwe verlang
lijst zijn, langer wellicht nog
dan die van nu. De burgerij
zal ontevreden zijn over het
tempo, waarin de hoogstnood
zakelijke voorzieningen tot
uitvoering worden gebracht,
de gemeentelijke overheid zal
ook dan al het mogelijke te
doen hebben om Den Haag
van de urgentie van dit alles
te overtuigen.
Zo blijft Leeuwarden groeien.
In het jaar 2000 zullen de
Leeuwarders wellicht in hun
eigen metro het „Kleine
Krantsje" opslaan om daarin
te lezen over die goede, oude
tijd van 1965, toen alles hier
zo mooi en goed was en voor
al zo rustig!
MR. A. A. M. VAN DER MEULEN,
Burgemeester van Leeuwarden
Voor de bevrijding is 1965 een
belangrijk herdenkingsjaar.
Voor de na-oorlogse ontwikke
ling van Leeuwarden is het
niet meer dan een tussensta
tion. We mogen even omzien
naar de verschillende grote
zaken, die na de oorlog tot
stand gekomen zijn: naast de
aanleg van nieuwe woonwij
ken die,van industrieterreinen,
met daarbij andere maatre
gelen, die de industrievestiging
hebben gestimuleerd; de
aanleg van de nu bijna vol
tooide ringweg met het
Stephensonviadukt en ver
schillende bruggen; andere
Slechte woningen moesten
verdwijnen, omdat ze niet
meer aan minimale eisen
van bewoonbaarheid volde
den, omdat ze om zakelijke
redenen aan de woonruimte
moesten worden onttrokken of
omdat ze voorzieningen in het
algemeen belang (straataan-
leg bijv.) in de weg stonden.
Op deze manieren raakten wij
ruim 2000 woningen kwijt. Ook
de straataanleg in het stede
lijke gebied van Leeuwarden
is een interessant aspect van
de ontwikkeling. In 1945 was
de totale lengte van het stra-
tennet ongeveer 125 km, nu
komen we op plusminus 160
km. Indrukwekkend is het to
taalbedrag van onze na-oorlog
se investeringen, dat nu al
tot boven de 200 miljoen gul
den is gestegen.
-9