BRAND, BRUILOFT, ONGEVAL?
VAN DER PEIJL MAAKTE DE FOTO
7
'T KLEINE KRANTSJE
Het bezitten van een fototoestel is in deze moderne tijd een haast even gewone zaak als
het bezitten van een fiets, het bij een fotograaf laten maken van een foto een futiliteit, die
gelijk staat aan het kopen van een doosje sigaretten of een zakje snoep. In grootvaders
tijd evenwel was een camera een vorstelijk bezit en het bezoek aan een fotograaf een sen
satie, waarover dagen werd gepraat. Het is dan ook geen wonder, dat de pioniers, die vroeger
foto's maakten door de ouderen onder ons stuk voor stuk nog met name kunnen worden
genoemd en er hoeven in een gezelschap veteranen maar enkele namen te vallen of er gaan
al geestdriftige kreten van herkenning op: ha, Strüppert en van Duyl, De Jong, Lorié, Dwin
ger, Van der Hoek, Craije, Madiol Ganzinga, Photografie Studio, Van der PeijlDe man,
die in deze reeks pioniers onbetwist een aparte plaats innam was J. M. van der Peijl uit de
Nieuwesteeg, een fotograaf, die duizenden stadgenoten op de kiek heeft gezet, die honder
den, deels zeer bijzondere foto's op z'n naam heeft gebracht.
Het Paleis van Justitie brandt; Van der Peijl maakt de jotol
Jacobus Marinus van der
Peijl werd op 18 mei 1883 ge
boren in Terneuzen en kwam
als jongeman van twee en
twintig via Breda naar Leeu
warden. Met een buitengewo
ne liefde voor het grote won
der van de fotografie zocht en
kreeg de jonge Van der Peijl
een baan als bediende bij een
Leeuwarder fotograaf en wel
bij de fameuze De Jong, die
zijn zaak op de smalle kant
van de Nieuwestad had. bij
het huidige politiebureau.
Daar leerde hij de fijne kneep
jes van het vak en toen hij
die goed en wel onder de
knie had begon Van der Peijl
zelf een bedrijfje in de Bagij-
nestraat, waar hij ook gram
mofoons verkocht prachti
ge apparaten van het beken
de type van die tijd: een vier
kant kastje met een kolossale
hoorn.
Wellicht omdat er uit deze
hoorns niet altijd financiële
Bij Van der Peijl op de foto; dit is z'n eigen schoon
vader, de heer De Jong, die rond veertig jaar bij de
tabaksfabriek van Taconis heeft gewerkt.
feestmuziek klonk, beperkte
de heer Van der Peijl zich la
ter uitsluitend tot de fotogra
fie en in zijn zaak in de Nieu
westeeg zou hij zich een enor
me bekendheid en populari
teit verwerven.
In korte tijd werd „Van der
Peijl - Leeuwarden" voor de
jongelui van vroeger in, maar
ook buiten de Friese hoofd
stad een begrip en het zich
vooral op de zondag! in
de Nieuwesteeg laten portret
teren betekende voor velen
een attractie, waar dagenlang
verlangend naar werd uitge
zien.
Niet zelden stond de jeugd er
op hoogtijdagen voor in de rij,
maar vaak was het minder
druk, wanneer de foto's enke-
e dagen later keurig gereed-
igen en konden worden op
gehaald.
OOK REPORTAGE'S
Het was niet alleen de por
tretfotografie, waarin Van
der Peijl zich een goede naam
verwierf, ook als (trouw)re-
portage- en later als pers
fotograaf toonde hij zich uiter
mate bekwaam en vooral ook
zeer actief.
Er kon in Friesland dan ook
geen hardrijderij of hardzeile-
rij zijn of Van der Peijl was
er bij en vond er onverhoopt
in Leeuwarden een ernstig
ongeval plaats, dan duurde
het nooit lang, of ook Van der
Peijl kwam er al weer aan.
Wie stond bijvoorbeeld op de
meelfabriek Fortuna met de
camera in de aanslag op de
juiste plaats, toen in 1911
Max Olieslagers op de Wil-
helminabaan met z'n primi
tieve vliegtuigje op het pu
bliek instoof? Van der Peijl!
Wie liet precies op het goe
de moment de sluiter klikken,
toen in 1917 de grote leeuw
van het brandende Paleis van
Justitie naar beneden kwam?
Van der Peijl! En wie kwam
prachtig op tijd om in 1905
bij de Nieuweweg de gekap
seisde vracht- en passagiers
boot van Drachten op de ge
voelige glasplaat vast te leg
gen? Van der Peijl!
Fotograaf Van der Pe
De kranten van die dagen
konden deze unieke foto's nog
niet afdrukken; vandaar, dat
Van der Peijl de donkere ka
mer indook om in ijltempo
honderden en nog eens hon
derden afdrukken van deze
zeldzame platen te maken
zo snel mogelijk kwamen ze
bij Boekhandel Van der Vel
de op de Nieuwestad voor de
ramen te hangen en het moet
geen fabeltje zijn, dat er van
het vliegongeval op de Wil-
helminabaan op één dag aan
de nieuwsgierige Leeuwarders
meer dan duizend foto's zijn
verko^*'
SPORTCAMERA
Van der Peijl was ook de eer
ste man in Friesland, die zich
een peperdure 13x18 sport-
camera met spleetsluiter en
een onvoorstelbaar korte be
lichtingsmogelijkheid van één
duizendste seconde aanschaf
te hij heeft er honderden
sublieme momentopnamen
mee gemaakt, tot de moder-
jl zelf gefotografeerd.
ne 13 x 18 Reflexcamera het
oudje kwam vervangen.
In de moeilijke dertiger jaren
braken er ook voor de foto
grafie zware tijden aan: in
1937 liet de heer Van der Peijl
zijn zaak in de Nieuwesteeg
over aan de oudste van zijn
vier zoons en trok zelf naar
Ameland, waar hij zich ook
al weer snel door zijn grote
activiteiten onderscheidde: hij
zette er de badgasten op de
kiek en organiseerde er ook
wel strandfeesten.
Nog enkele jaren heeft de
firma Van der Peijl onder lei
ding van zoon Evert Gerhar-
dus in de Nieuwesteeg be
staan toen werd de zaak
opgedoekt en kwam er defi
nitief een einde aan het be
grip „Van der Peijl - Leeu
warden". En nu is er nog wel
een Foto Van der Peijl, maar
die zit in Harlingen daar
heeft Floris Adriaan, de jong
ste zoon van de heer Van der
Peijl de traditie van zijn va
der voortgezet.
(Vervolg op pagia 9)
Vliegongeval op de Wilhelminabaan: Van der Peijl is er bij!
