'T KLEINE KRANTSJE
WANNEER STRAKS DE KLOK TWAALF SLAAT ZULLEN OVERAL DE
VUURPIJLEN DE LUCHT INGAAN, DE KEUKENMEIDEN GILLEND DOOR
DE STRATEN GIEREN, DE DONDERBUSSEN KNALLEND UITEENSPAT
TEN. IN HEEL HET LAND ZULLEN DAN DOOR HET SIMPELE FEIT VAN
DE JAARWISSELING MILJOENEN STUKS VUURWERK TOT ONTBRAN
DING KOMEN, ZAL ER VOOR EEN ONGEDACHT VERMOGEN LETTER
LIJK IN ROOK OPGAAN. TOT DIEP IN DE NACHT, OF ZO MEN WIL TOT
VER IN DE NIEUWE MORGEN ZULLEN DE KLANKEN VAN DIT KOSTBA
RE VUURWERKCONCERT NOG NAKLINKEN; DE SCHEEPSTOETERS EN
FABRIEKSSIRENES MOGEN AL SPOEDIG NA TWAALVEN VERSTOM
MEN, HET VROLIJKE GEKNAL GAAT NOG VELE UREN DOOR. EEN NIET
GERING DEEL VAN AL DAT ONTSTOKEN OUDEJAARSVUURWERK
KOMT VAN DE GROOTSTE VUURWERKFABRIEK VAN NEDERLAND EN
DIE GROOTSTE FABRIEK STAAT BIJ ONS IN LEEUWARDEN: DE EERSTE
NEDERLANDSCHE KUNST VUURWERKFABRIEK FIRMA J. N. SCHUUR-
MANS, DIE ZIJN ZEER LUIDRUCHTIGE HANDELSWAAR PRODUCEERT
OP EEN ZEER STILLE EN AFGELEGEN PLEK AAN DE RAND VAN DE
STAD, WAAR MAAR WEINIG MENSEN KOMEN EN WAAR DE WEINIGE
PASSANTEN OOK MAAR WEINIG MERKEN VAN HET ZICH ACHTER
DIKKE EN BLINDE MUREN VOLTREKKENDE PRODUCTIEPROCES.
Schuurmai
de lucht li
De Firma Schuurmans is een
oeroud, echt Leeuwarder bedrijf,
waarvan we in 't Kleine Krant-
sje op geen enkel ander moment
van het jaar beter wat kunnen
vertellen, dan op deze dag, vlak
voor de viering van Oud en
Nieuw, wanneer iedereen wel
aan zijn bestaan herinnerd
wordt.
Willen we de boeiende geschie
denis van het bedrijf nagaan,
dan moeten we beginnen bij
een Leeuwarder uit een heel ver
verleden, die al in de achttiende
eeuw, in zevenhonderd zoveel
dus, zelf voetzoekers maakte en
deze met ander klein vuurwerk
verkocht in zijn winkel in huis
houdelijke artikelen op de hoek
van de Grote Hoogstraat bij de
Brol. En dat was een Jacob
Schuurmans, die bij de Burger
lijke stand van Leeuwarden be
kend stond als boendermaker en
van wie wij verder slechts we
ten, dat zijn stoffelijk overschot
op de 18e april 1794 in Leeuwar
den aan de schoot der aarde
werd toevertrouwd.
De basis
Voor zijn zoon Martinus Jaco
bus kocht de oude heer Schuur
mans een pand aan Over de
Kelders en daar werd, bij het
huwelijk van Martinus in i8zi,
eigenlijk de basis gelegd voor de
nu nog steeds bestaande Vuur
werkfabriek, want Martinus
Schuurmans begon zich speciaal
toe te leggen op het maken en
verkopen van klein vuurwerk en
hij stak het zelf ook af - in de
Prinsentuin en op het Hofplein,
waar het op feestelijke dagen
Spaans toeging, want voorzichtig
met de overal in het rond vlie
gende voetzoekers en vuurpijlen
was men in die goeie ouwe tijd
bepaald niet. De bewoners van
het Hofplein hadden zelfs blin
den of rietmatten voor de ramen
om de ruiten heel te houden.
Gefortuneerde amateur-vuur
werkmakers plachten er met
hun huisknecht te verschijnen
en terwijl de knechts de trom
mels met de vuurwerkproduc
ten droegen, begonnen de hoge
heren elkaar met het vuurwerk
te bekogelen. Bij het aanreiken
van nieuwe amunitie moesten
de knechts deksels oppassen, dat
het deksel van de trommel weer
snel gesloten werd, want het
werd als een speciale attractie
beschouwd bij een ander een
stuk vuurwerk in de trommel te
gooien - vloog zo'n trommel in
derdaad brandend uit elkaar, dan
ging er een hoeraatje op en op
geschroeide kleren en bescha
digde aangezichten werd minder
gelet.
Hoe gevaarlijk de fabricage van
het vuurwerk kon zijn, moest
Martinus Schuurmans zelf on
dervinden, toen er op een nood
lottige dag kruit tot ontbranding
kwam, waarbij zijn oudste zoon
zulke zware brandwonden op
liep, dat hij aan de gevolgen
overleed. De jongste zoon, Jaco
bus Nicolaas, die voorbestemd
was om huis- en decoratieschil
der te worden, kwam nu ook in
het bedrijf en hij is het geweest,
die de Firma Schuurmans sticht
te; nog altijd draagt het bedrijf
zijn naam: J. N.
Al het vuurwerk werd in deze
dagen nog zonder werktuigen uit
de hand gemaakt, wat bijzonder
tijdrovend was, maar in die tijd
had men de tijd - het deed er
niet toe, hoe lang men er over
deed het vuurwerk te fabriceren,
als het maar goed was zodra het
de lucht inging.
Gedood.
Eens toen Jacobus Schuurmans
weer een vuurwerk in de Prin
sentuin afstak, kwam er een
neervallende vuurpijllat met
huls terecht op het hoofd van
een meisje Molenaar uit de
Korfmakersstraat. Het kind
droeg een ronde haarkam en
een stuk van deze kam drong
door de klap door tot in de
hersenen, waardoor het meisje
overleed. Nooit mocht er sinds
dien in de Prinsentuin of op het
Wilhelminaplein meer een vuur
pijl worden afgestoken; maar
de vuurwerken zelf bleven er en
bepaalde dagen waren vuurwerk
hoogtijdagen, zoals de verjaar
dag van Koning Willem III.
Veel Leeuwarder kermisreizigers,
die 's zomers met koekblokken
op de kermis stonden, kwamen
dan bij Schuurmans om hun
blikken trommels met klein
vuurwerk te vullen in plaats
van met koek en bij het Zaai
land werd deze waar dan uitge
vent: „Voetzoekers, die goed
zijn Zevenklappers Luchtbal
len en Bengaals Vuur Schuur
mans vuurwerk - goed vuur
werk
Sommige jongens hepen er met
een brandende sigaar en boden
beleefd aan anderen vuur te ge
ven voor hun voetzoekers, maar
wie van deze diensten gebruik
wou maken, raakte gegarandeerd
z'n voetzoeker kwijt - de kna
pen gingen er als een haas mee
vandoor om een eind verder het
vuurwerk zelf de lucht in te ja
gen
Willem III
Hoewel de Firma Schuurmans
z'n werkterrein langzamerhand
al aardig uitbreidde en ook bui
ten Friesland meer en meer
vuurwerken afstak, achtte het
gemeentebestuur van Leeuwar
den het eens nodig ter gelegen
heid van een bezoek van Koning
Willem III aan de Friese hoofd
stad een zeer bijzonder vuur
werk te geven, dat helemaal uit
Antwerpen moest komen - zeker
tien dagen voor het feest arri
veerden hier al Belgische vuur
werkmakers om in een speciaal
daartoe gebouwde loods op het
Zaailand alles klaar te maken.
Maar toen op de dag van het
bezoek de nacht viel, zag de
heer Schuurmans niet zonder
leedvermaak het ene na het an
dere nummer jammerlijk mis
lukken en hevig verontwaardigd
moet de Koning tenslotte z'n
stoel hebben omgedraaid om het
vuurwerk letterlijk de rug toe
te keren - daarna kwamen B. en
W. voor hun vuurwerkopdrach
ten wel weer bij de Leeuwarder
firma terecht.
Maar niet alleen bij Koninklijke
bezoeken, Koninklijke verjaar
dagen, kennissen en tentoon-
Een gevoelige slag tiof de Firma Schuurmans in 1937, toen de werk
plaatsen aan de Harlingertrekvaart nogmaals de lucht invlogen. Bij
deze ramp kwamen twee werknemers van het bedrijf om het leven.
