HET ZWEMBAD „DE GROOTE WIELEN"
Grepen uit de geschiedenis
9
'f Si/eine rantóje leeM iedereen
Zo gaat het nu eenmaal dikwijls in
de wereld, waar veelal onvoldoende
gevoel door de belangen van ande
ren aanwezig is. In 1931 kwam een
voorstel ter sprake om de vereniging
zelf een autobusdienst naar de Wie
len te laten exploiteren. Dit voorstel
vond onvoldoende bijval. In 1932
en 1933 werden wederom bespre
kingen gevoerd met autobusonder
nemers in Leeuwarden, maar het
zou nog - voor zover wij hebben
kunnen nagaan - tot het seizoen
1935 duren, alvorens een autobus
dienst van Leeuwarden naar de
Grote Wielen v.v. werd geëffectu
eerd. De prijs van het retourbiljet
inclusief bad werd toen op 45 cent
gesteld. Het probleem van een goede
en snelle verbinding tussen de stad
en de Grote Wielen had het bestuur
van het zwembad dus zo ongeveer
25 jaren bezig gehouden, alvorens
het rijp was om tot een oplossing
te kunnen worden gebracht.
HET DAMESBAD
Ook de kwestie van het zwemmen
voor dames in een apart damesbad
heeft een langjarige geschiedenis
gehad. Het begon omstreeks 1908
om het zwembad enkele uren voor
de dames open te stellen en dus
voor de heren gesloten te houden.
De belangstelling van dameszijde was
echter onvoldoende groot en in
1910 werd deze maatregel weer
opgeheven, hetgeen enkele dames
er toe bracht om propaganda te
gaan maken onder hun sexgenoten
voor de heropening van de Wielen
voor dames. Dit had enig succes en
de heropening werd in 1911 een
feit. In 1912 werd een badvrouw
in dienst genomen voor toezicht
tijdens de damesuren en voor de
bereddering van het damesbadgoed.
NIET KIJKEN
In 1914 werd een vroeger gemaakt
verbod voor dames om bij het
baden van heren aanwezig te zijn
opgeheven; het verbod voor heren
om bij het dameszwemmen te kijken
bleef gehandhaafd. Blijkbaar had
het bestuur meer vertrouwen in de
zwemsters dan in de „heren der
schepping".
De kwestie van gemengd zwemmen
was ook wel overwogen, maar - zo
lezen wij in de notulen van die
dagen - het ontbrak het bestuur
aan moed om een dergelijk gewaagd
plan door te voeren.
In de jaren 1914-1918 kwamen de
plannen naar voren om een apart
damesbad te bouwen rechts van de
bestaande inrichting. Daarop anti
ciperende, evenals op de stichting
van een volksbad, welke gedachte
het bestuur - zoals wij hiervoor
reeds zagen - nogs steeds niet had
opgegeven, werd een stuk water
gekocht voor f 650.-. Het benodigde
land had men nog niet in eigendom
kunnen verwerven. Aan de archi
tect van de vereniging werd opge
dragen het door het bestuur aange
geven plan in tekening te brengen
en een kostenraming op te stellen.
Die kósten vielen erg tegen; zij
bedroegen f 11.000.-. Niettemin
wilde het bestuur van de Wielen
een poging wagen om ouders, leden,
aandeelhouders en abonnees, als
mede burgemeester en wethouders
van Leeuwarden en enkele stede
lijke instellingen voor het plan - zij
het in veel eenvoudiger opzet - te
interesseren, waartoe alle partijen
voor een vergadering over deze zaak
werden uitgenodigd. Toen op deze
vergadering - het was inmiddels
1918 geworden - de belangstelling
zeer gering bleek, liet het bestuur
de plannen voorlopig rusten.
Pas in 1924 werden zij weer uit de
ijskast gehaald.
Een commissie uit bestuur en com
missarissen werd benoemd en de
dames Buisman en Uffelie richtten
een damescomité van aktie op, dat
al spoedig 150 aandelen van f 10.-
onder de liefhebbers van de zwem-
sport en ten behoeve van een af
zonderlijk damesbad wist te plaat
sen. Een nieuw plan werd door de
architect ontworpen, waarvan de
kosten f 6500.- zouden bedragen.
Met B. en W. van Leeuwarden
waren besprekingen gevoerd over
een lening van f 5.000.- tegen 5 pet.
rente en met behoorlijke jaarlijkse
aflossing, waarmede de financiering
rond zou zijn. De f 5.000.- werden
toegezegd, doch - hoewel bij de
besprekingen duidelijk was gesteld,
dat de vereniging zwembad Grote
Wielen haar zelfstandigheid zou be
houden - toen de exacte voorwaar
den van de Gemeente aan het be
stuur werden toegezonden, bleken
deze zodanig te zijn, dat men daar
op niet wilde ingaan, omdat zij
DOOR
DRS. C. N. DE BOER
praktisch zouden neerkomen op
een „onder curatele stelling van de
vereniging".
Aan B. en W. werd medegedeeld,
dat de leningsvoorwaarden onaccep
tabel waren, dat van de lening dus
geen gebruik zou worden gemaakt,
doch dat zulks uiteraard geen in
vloed zou hebben op de regeling,
waarbij kinderen van openbare
scholen op goedkope wijze van het
zwembad gebruik mochten maken.
Een bekend ingezetene van Leeu
warden bleek bereid een lening te
verstrekken van f 2.500.- waarop
het volgende jaar - dank zij een
goed seizoen en uiterste zuinigheid
op de uitgaven - reeds f 1.500.- kon
worden afgelost.
De opening van het afzonderlijke
damesbad vond op eenvoudige wijze
plaats op 21 juni 1925, dus onge
veer 15 jaren, nadat de gedachte
daaraan was opgekomen. Goede
dingen schijnen nu eenmaal lang
zaam te moeten gaan.
Oorlogen plegen grote veranderin
gen met zich mede te brengen op
allerlei gebied en zij dringen door
tot in alle geledingen van het maat
schappelijk leven. Na de eerste
wereldoorlog begon de sport steeds
meer aandacht te krijgen en ook de
lichamelijke opvoeding op de scho
len kreeg een belangrijker plaats.
In 1920 kwamen in de Gemeente
lijke Commissie voor Lichamelijke
Opvoeding, waarin de penningmees
ter van de Grote Wielen, de heer
Cohen, tevens zitting had, reeds
plannen naar voren om aan school
kinderen gelegenheid te geven het
zwemmen te leren. In het bestuur
van de Grote Wielen kwam deze
aangelegenheid ook aan de orde
en het besloot aan de plannen steun
te geven door het beschikbaar stel
len van het zwembad en zo moge
lijk ze in die richting te krijgen, dat
bij grotere deelname van school
kinderen zou worden overgegaan
tot het bouwen daarvoor van een
apart bassin. Door de moeilijkheid
van het vervoer der kinderen naar
en van de Grote Wielen - niet ieder
kind had in die dagen een fiets - en
door te grote kosten van autobus-
transport bleven de plannen voor
gemeentescholen hangende.
ZWEMONDERRICHT
In 1924 kwam ook de Leeuwarder
Schoolvereniging met een verzoek
bij het bestuur van de Grote Wielen
om voor haar kinderen van de drie
hoogste klassen gelegenheid te krij
gen tot zwemonderricht onder lei
dingvan een gymnastiekonderwijzer
of -onderwijzeres, tegen verlaagd
tarief. In het seizoen 1924 reeds
werd dit verzoek geëffectueerd.
In 1925 werd in samenwerking met
de Gemeente een proef genomen
met het laten zwemmen van en het
geven van zwemonderricht aan kin
deren van gemeentescholen. Ook de
Christelijke scholen gingen meedoen.
In oktober 1927 besloot het be
stuur tot de bouw van een apart
bassin voor schoolkinderen. De bij
drage der scholen werd bepaald op
f 1.- per kind en per seizoen. Voor
de Gemeentescholen werd dit be
drag op 50 cent gesteld, indien de
gemeente voor haar schoolkinderen
een contract voor de duur van 10
jaren met de Grote Wielen zou
aangaan.
In 1936 werd het zwemmen in de
Grote Wielen van kinderen der Ge
meentescholen beëindigd. De Ge
meente trok haar financiële bijdrage
daarvoor in. Er was in Leeuwarden
inmiddels een overdekte zwemin
richting gekomen en de wethouder
van Onderwijs wilde de kinderen
daar laten zwemmen, indien althans
minstens 90 pet. der ouders bereid
was daarvoor te betalen.
GEPROFITEERD
Niet alleen een groot deel van de
Leeuwarder schooljeugd heeft op
speciale financiële basis jaren lang
van de Grote Wielen geprofiteerd,
ook verenigingen als „Kracht en
Vriendschap", de „Leeuwarder Gym
nastiek Vereniging", „Eerste Hulp
bij Ongelukken", e.a. maakten in
groeps-verband op voor de leden
aantrekkelijke voorwaarden van het
zwembad gebruik.
Met de militaire autoriteiten - Leeu
warden was destijds garnizoenplaats
- is in de jaren vóór en gedurende de
eerste wereldoorlog óbk vele malen
geconfereerd om tot een regeling te
komen, waarbij militairen op voor
delige wijze van het zwembad Grote
Wielen gebruik zouden kunnen ma
ken. Voor de Wielen waren daaraan
nogal wat consequenties verbonden
en daarom ging ook hierbij de ge
dachte uit naar een afzonderlijk
bassin voor militairen.
Het is daar niet van gekomen, maar
wel werd uitsluitend voor die mili
tairen, die door de oorlogstoestand
gedupeerd waren, een gunstige rege
ling getroffen.
(Slot volgt)
