HET PROVINCIEHUIS WAS
EENS BISSCHOPPELDK PALEIS
DE VAKANTIES EN T KLEINE KRANTSJE
2
STADSNIEUWS
VAN VROEGER
STEENHOUWERD D. ARENDS
TROMP Technisch bedrijf - leeuwarden
GASHAARDEN nieuwste m odellen
Carel v. Manderstraat 1 - Telefoon 29714
i J^leine ^Crantöje leeM iedereen
EVENALS VORIGE JAREN ZULLEN DE ZOMERVAKANTIES HUN EERSTVOLGENDE KLEINE KRANTSJE NUMMER 247 ZAL DAAR
IN VLÖED UITOEFENEN OP HET VERSCHIJNINGSSCHEMA VAN 'T OM VERSCHIJNEN OP 15 AUGUSTUS.
KLEINE KRANTSJE. HELAAS MOGEN WE WEL ZEGGEN, MAAR DAARNA VERSCHIJNEN WE WEER, ALS VANOUDS OM DE
OOK DRUKKERS, FOTOGRAFEN EN ALLE ANDEREN, DIE VEERTIEN DAGEN. VOOR ZOVER U HET FEEST NOGTE GOED
BETROKKEN ZIJN BIJ HET TOTSTANDKOMEN VAN ONZE KRANT, HEBT, WILLEN WIJ U ALLEN GRAAG EEN PRETTIGE VAKANTIE
WILLEN WEL EENS EEN PAAR WEEKJES HET WERK LATEN TOEWENSEN
RUSTEN OM LEKKER IN DE ZON TE GAAN ZITTEN. HET
Vraag tien Frie/.cn, waar precies in dit gewest het Provinciehuis staat en hooguit twee of drie zullen het
juiste antwoord geven: in de hoofdstad Leeuwarden op de hoek tussen Korfmakersstraat en
Twcchaksmarkt. Daar, in dat in onze ogen weinig indrukwekkende gebouw met Tn vlakke, eentonige
gcvclwand, zetelt het burgerlijk bestuur van Friesland, daar werkt onze Commissaris van de Koningin,
daar werken de Gedeputeerde Staten, daar komen, enkele malen 's jaars, ook de Provinciale Staten
bijeen.
Om het grote belang van alle arbeid, die er wordt verricht, zou het gebouw een ruimere bekendheid
verdienen, maar het lijkt, dat de sobere bouwtrant voor het populair worden van dit eerste huis van de
provincie niet bevorderlijk is.
Daarom zullen misschien zeven of acht van de tien Friezen wel weten, waar het fraaie Kanselarijgebouw
staal, maar waar het Provinciehuis is, weten ze niet.
Overigens zetelen de Gedepu
teerde en Provinciale Staten er
al een hele tijd, maar niet altijd
is dit het Provinciehuis geweest.
Minder groot en nog wel wat
anders van vorm en aanzien, was
het in de zestiende eeuw de
woning van de Abt van het
Bergumer klooster, wanneer die
tijdelijk in Leeuwarden moest
zijn.
In 1570 werd het aanzienlijke
huis aan de Heerengracht zelfs
verheven tot Bisschoppelijk Pa
leis, nadat Cunerus Petri een
jaar eerder tot bisschop van
Leeuwarden was benoemd. In
januari 1570 werd hij als
zodanig ingewijd en zijn taak
was het om Friesland van ketters
te zuiveren. Lang zou hij zich
evenwel niet aan die taak
kunnen wijden: kort nadat de
Graaf van Rennenberg Caspar
di Robles als stadhouder van
Friesland was opgevolgd, werd
hij door de graaf afgezet en
gevangen genomen.
Tegelijkertijd werden alle goede
ren die aan het Bisdom Leeuw
arden hadden toebehoord, over
gedragen aan de Staten van
Friesland, die het leeggekomen
Bisschoppelijk Paleis daarna tot
hun zetel kozen. Zo werd toen
het gebouw aan de Heerengracht
als "Lands- en Statenhuys"
ingericht en in gebruik geno-
Door een aanzienlijke uitbrei
ding van de rechterlijke macht
in Leeuwarden in 1875 werd het
Paleis voor beide lichamen
echter te klein en in de jaren
daarna werd er ijverig gezocht
naar een passende manier om de
Staten aan een nieuwe vergader
zaal te helpen.
Die vond men tenslotte in het
Collegie aan de Tweebaksmarkt,
Het Provinciehuis aan de Tweebaksmarkt: de toegangsdeur zit niet meer in het midden
HET COLLEGIE
In de volgende honderd jaar
werd het "Collegie", zoals het
gewoonlijk werd genoemd, her
haaldelijk vergroot door het
bijtrekken van belendende pan
den en ook in de laatste eeuwen
hebben de timmerlieden en met
selaars er dikwijls druk werk
gehad.
De Provinciale Staten bleven
voorlopig echter nog vergaderen
in de lokaliteiten van het voor
malige Jakobijnerkiooster en
later in het Landschapshuis, een
schilderachtig pand, dat naast
de Kanselarij en dus scheef
tegenover het Collegie stond.
Een uitbreiding van and :re
aard, dan alle voorgaande en
alle vergrotingen, die later zou
den komen, kreeg het Statenhuis
toen er in 1868 een Wachthuis
naast verrees, net zoals er
twintig jaar eerder een dergelijk
Wachthuis was gebouwd tussen
ae Kanselarij en het Land
schapshuis. In deze Wachthui
zen, of Corps de Garde en ook
wel Kortegaarde genoemd, kre
gen de soldaten, die eventueel 's
lands hoogste macht zouden
moeten verdedigen, een onder
dak.
Kort na het begin van de
achttiende eeiAv werd het Colle
gie nog eens met een pand aan
de noordzijde vergroot ten be
hoeve van 's Larids Rekenkamer,
maar een veel ingrijpender ver
bouwing aan het Statenhuis
vond plaats in het laatst van
deze achttiende eeuw. in 1784,
toen het gebouw in een bouwval
lige toestand begon te verkeren.
Nadat het dus al twee eeuwen
voor de Staten dienst had ge
daan, werd het grotendeels ver
nieuwd en veranderde het geheel
van uiterlijk. Er werd toen
namelijk nog een derde ver
dieping boven op gezet en er
kwam "eenen fraaijen voorgevel
van ongeveer 100 voeten breed
te" voor, waarvan stadsarchivaris
Wopke Eekhoff opgetogen ge
tuigde, dat ze het aanzien van de
provincie op waardige wijze
verhoogde.
fraaije portique, naar de Ioni
sche Orde, tot hoofdingang werd
gesteld. Het middenfront werd
boven de kapitale lijst gedekt
met eene halfronde frontspecie,
waarin het gekroonde wapen der
provincie werd geplaatst".
Daarmee had het Provinciehuis
nog niet de omvang bereikt, die
het nu heeft, want in 1887,
tussen 1891 en 1894 en in 1908
werd het Statenhuis telkens
opnieuw uitgebreid, door er, o.a.
aan de kant van de Korfmakers
straat stukken tegen aan te bou
wen, die zich nu nog duidelijk
aftekenen op de merkwaardig
uitgerekte gevelwand, waarin de
hoofdingang dus al lang niet
meer in het midden zit.
Ook het inwendige van het
Provinciehuis werd herhaalde
malen vertimmerd en verbouwd,
de laatste maal ten behoeve van
de Provinciale Staten, die sedert
1849 vergaderd hadden in het
Paleis van Justitie, dat immers
èn voor de zittingen van de
Arrondissementsrechtbank en
het Gerechtshof èn voor de
vergaderingen van de Provinci
ale Staten was gebouwd.
maar het duurde nog tot 1906
voor de Provinciale Staten er
hun eerste vergadering konden
houden. Intussen echter hebben
de Staten alweer een halve eeuw
van deze nieuwe vergaderzaal
gebruik gemaakt.
Gelijk wij de vorige week hebben
medegedeeld was de tooneel-
meester van de Harmonie, de
heer J. Meijer, gister vijf en
twintig jaar aan deze instelling
verbonden. Men heeft hem de
zen jubileumdag tot een onver-
getelijken gemaakt. Den geheel-
en dag was het in zijn woning
Sweelinckstraat 10 een komen
en gaan van menschen, die hem
wilden gelukwenschen.
Niet alleen op deze maar ook op
meer „materieele" wijze gaf men
blijk van zijn belangstelling. Zoo
zonden velen bloemstukken of
geschenken onder couvert, ter
wijl zelfs een groote taart werd
ontvangen, een cadeau, dat
uiteraard dubbel werd gewaar
deerd. Vanzelfsprekend kwam
ook de directie van de Harmonie
haar felicitaties aanbieden. Bij
dit bezoek werd medegedeeld,
dat de officieele huldiging op 6
November in de Harmonie zal
plaats vinden, in het kader van
de eerste voorstelling in dit
seizoen voor leden der vereenig-
ing.
(1942)
'T KLEINE KRANTSJE
LEEST
IEDEREEN
LEEUWARDEN: VOORSTREEK 90 TELEFOON 05100 - 25067
Het vertrouwde adres voor Uw
GRAFWERK en ALLE NATUURSTEENWERKEN
Werkplaatsen: James Wattstraat, telefoon 05100 - 26805
Harlingen: Fabriekstraat 7 - Telefoon 05178 - 2895
FRAAYE PORTIQUE
"Die gevel toch bekwam
op
ieder der verdiepingen elf ven
sters in de breedte, tussen welke,
ongeveer in het midden, eene
