VAN STRAATWINKEL
TOT WINKELSTRAAT
WONDERLIJKE WERELD
10
w.w.
f mCleine 3<Crar*óje leeet iedereen
(Vervolg van pagina 5).
waarachter de waren uitgestald
konden worden. De markten op
wallekanten en bruggen bleven
nog heel lang bestaan.
BINNEN DE GRACHTEN
Bijna alle Leeuwarders woonden
in die tijd in wat wij nu de
"binnenstad" noemen: binnen de
stadsgracht. De deftige en rijke
mensen hadden huizen aan de
Nieuwestad, Voorstreek, Eewal,
Tweebaksmarkt en Turfmarkt,
de wat minder gegoeden woon
den aan de smallere straten en
de armen in stegen en gloppen,
op zolders en in kelders, in
buurten als de Boterhoek, Droe-
vendal en de Speelmanstraat.
Het hele leven speelde zich af in
de binnenstad: werken en inko
pen doen, zondagse wandelingen
en feesten, vechtpartijen en ern
stige zakengesprekken.
Ook andere kooplui kwamen uit
Duitsland naar Nederland, de
kiepkerels en marskramers. De
laatsten droegen een kist op de
rug met laatjes vol met garen,
band. knopen, brillen, tabak,
pijpen, veters, kammen, zakdoe
ken, enzovoort. Tot omstreeks
1900 trokken zij langs de boer
derijen en dorpjes.
In de vorige eeuw hadden de
winkels één of twee grote ramen,
waar achter de koopwaar werd
uitgestald. Deze ramen en de
ingangsdeur besloegen meestal
alleen het onderste gedeelte van
de gevel van één huis.
Pas later, vooral na de Eerste
Wereldoorlog gaan de winkeliers
etalages bouwen zoals wij ze nu
kennen: grote glasoppervlakten
soms doorlopend over twee of
drie panden, vooruitspringende
en terugwijkende toonkasten,
diepe, uitnodigende portieken,
opvallende naamborden en licht-
DrwWW
w NI..- 0 Ui,.
Tonn
Xoedeütti
Koffcettiiyfe
Tioaa
G riepen
fit™
KW»*,
Sriaypm
Kdliiw»
öüm X
Snromni
IWr"
Dmatwiml'
BoUbljwwp
t*4»
reklames, alles bedoeld om de
interesse van de klant te wekken
en hem naar binnen te lokken.
Vooral de grote warenhuizen
begonnen er mee, maar de
meeste winkels volgden.
Ook de winkelinterieurs onder
gaan in die tijd een ingrijpende
verandering. Weer zijn het de
warenhuizen die voorop lopen,
want zij beschikken over veel
ruimte. Alle artikelen worden
uitgestald; de klant hoeft niet
meer te vragen of hij een
bepaald iets mag zien, nee alle
heerlijkheden zijn onder hand
bereik, in grote aantallen uitge
spreid.
Soms werden winkels van bin
nen zo ingericht dat ze er niet
als een winkel uitzagen, maar als
een paleis of een luxueus hotel,
waar de klant het gevoel moest
krijgen een graag-geziene gast te
zijn.
KARAKTER
Lopend of rijdend door de win
kelstraten zien we meestal niet
meer dan een aaneenschakeling
van etalages, in alle maten en
soorten. Doör hun vorm en hun
stijl hebben ze meestal geen
verband meer met de huizen
waar ze voor of onder staan,
vaak overheersen de etalages die
gevels, vooral de kleine, volko
men.
Toch zijn het de huizen, de
hoogte en breedte van de gevels,
de onderlinge afstand, die het
karakter van een straat bepalen,
die maken hoe je je voelt in die
straat. Een bocht in de huizenrij,
een verbreding of een versmal
ling, een plotselinge doorkijk,
maken van een stad meer dan
een opeenvolging van etalages.
We kunnen het merken als er
gaten in de gevelwand vallen of
als een gebouw in maat en vorm
zijn buren wegdrukt.
Tegenwoordig woont nog maar
een klein deel van de Leeuwar
ders in de binnenstad, zodat
men om te winkelen van een
vervoermiddel, vaak de auto,
gebruik moet maken. Dat geeft,
met de auto's van de mensen die
in het centrum werken en met
het vrachtverkeer, grote ver
keersproblemen. Daarom ver
dwijnen wommige werkplaatsen
en kantoren uit de binnenstad,
huizen buiten de winkelstraten
komen leeg te staan en dreigen
te vervallen. Moeten daar par
keerplaatsen komen, of kanto
ren, of nieuwe huizen Moet de
binnenstad alleen uit winkels en
bedrijven bestaan of moeten er
ook mensen wonen Het ge
meentebestuur moet oplossingen
vinden voor al die problemen.
Stëdebouwkundigen van de
Dienst Stadsontwikkeling ont
wierpen een struktuurplan, d.w.z.
zij maakten een evenwichtige
verdeling van wonen, werken,
winkelen en ontspanning over de
binnenstad en zij zochten ruimte
voor voetgangers en het rijdend
en stilstaand verkeer. Nu dit
struktuurplan door de gemeen
teraad is goedgekeurd, kunnen
er gedetailleerde plannen voor
restauratie, herbouw en verbouw
in kleine delen van de stad
gemaakt worden. De twee maqu
ettes geven een beeld van die
plannen wat betreft het stads
deel tussen Grote Kerk en Noor-
derweg en het gedeelte tussen
Stadhuis en Bagijnestraat. Bij
het maken van deze plannen
speelt een groot aantal faktoren
een rol. zoals de funktie, de
kwaliteit, de uiterlijke schoon
heid en de hoogte van de
bestaande bebouwing, alsook de
aanwezigheid van groen (parken
en tuinen) en de verkeerssituatie.
De plannen kunnen er toe bij
dragen dat de binnenstad het
levende hart van Leeuwarden
blijft."
SPEURTOCHT
Tot zover de handleiding van het
Fries Museum, waaraan wij no^
willen toevoegen, dat het Muse
um ter gelegenheid van deze
tentoonstelling voor de jeugd een
speurtocht door de stad organi
seert - het begin- en het eind
punt liggen.bij het Museum aan
de 'I urfmarkt en de Leeuwarder
winkeliers hebben er prachtige
prijzen voor beschikbaar gesteld.
Een soort Peije Rasp, de populaire
harmonicaspeler uit Drachten uit de twinti
ger en dertiger jaren - dat was een meneer
Augustin, die in de zeventiende eeuw in
Wenen leefde en daar een bemind fluitspeler
was. Net als Peije speelde hij vooral op jaar-
en weekmarkten. Toen er in 1679 in Wenen
een verwoestende pest heerste werd Augustin
zwaar beschonken op straat gevonden. Men
hield hem echter voor een slachtoffer van de
pest en smeet hem op een wagen, waarmee
de lijken naar het kerkhof .werden gebracht.
Mét verscheidene slachtoffers werd hij in een'
massagraf gelegd, dat evenwel nog niet met
aarde werd bedekt.
De hele nacht sliep Augustin onder de lijken
en toen hij de volgende morgen wakker werd
ontdekte hij tot z'n grote ontsteltenis in welk
gezelschap hij zich bevond. Juist op het
moment, dat er een nieuwe wagenvracht
lijken werd aangevoerd worstelde Augustin
zich naar boven. Nog vele jaren heeft
Augustin dit vreselijke avontuur overleefd en
als vanouds speelde, danste en dronk hij nog
lange tijd. In het eind van de achttiende
eeuw herleefde zijn naam in een walsmelodie
en wie van ons zal nog nooit hebben gehoord
van "Ach, du lieber Augustin Welnu, dat
was deze Weense Augustin.
Waar het precies is gebeurd weten we niet,
maar het schijnt een waar verhaal te zijn:
eens zag een wandelaar een groot aantal
ratten door het veld trekken. De man bleef
stilstaan, terwijl de hele groep in z'n onmid
dellijke nabijheid passeerde.
Nog groter werd zijn verbazing, toen hij zag,
dat er zich in het gezelschap een oude blinde
rat bevond - het dier hield een takje in z'n
bek, terwijl een andere rat het andere eind
van het takje in z'n bek geklemd hield en zo
liep de oude blinde in hetzelfde tempo met
de anderen mee.
W.W.
Denkt u niet, dat het dragen van vlechten en
pruiken een gril is van deze tijd
Al langer dan vijfduizend jaar geleden
droegen vrouwen in Egypte vals haar om er
wat beter uit te zien.
Als we niet onbescheiden zijn: hoeveel
kleinkinderen hebt U, geachte abonnee, die
dit leest. Twee, vier, zes, zo, zo, negen al
Nou, het stelt allemaal niets voor vergeleken
bij het klein-kindertal van de oude dame, die
we hier op de foto zien. Het plaatje werd in
1925 gemaakt ter ere van het feit, dat de
weduwe J. Vreugdenhill te Maasland haar
honderdste kleinkind kon begroeten
W.W.
Toen een meneer van twee en zeventig in
Engeland - in 1925 - z'n einde voelde
naderen, begon hij haarfijn uit te rekenen,
hoe hij zijn leven had besteed. Vier en
twintig jaar en vier maanden had hij met
slapen doorgebracht, negen jaar en acht
maanden besteedde hij aan ontspanning, zes
jaar en vier maanden gingen er in z'n
maaltijden zitten, zes jaar was hij op reis,
vier jaar was hij ziek, twee jaar vertoefde hij
in de scheerstoel bij de barbier en negentien
jaar en acht maanden bleven er over om te
werken.
W.W.
Het is niet allemaal rozegeur en maneschijn
geweest in het leven van de nu wereldbe
roemde schilder Frans Hals. Eenmaal
•werden al z'n meubels en schilderijen
verbeurd verklaard - en waarom vragen we
ons af Omdat hij een geringe schuld had
bij de bakker
Frans Hals was toen al een grijsaard van
drieenzeventig jaar.
W.W.
Van de beroemde componist Haydn is wel
eens gezegd, dat hij nooit componeerde
zonder de ring aan de vinger te steken, die
hij van Frederik 11 gekregen had.
W.W.
De eerste signalen van Europa over de
Oceaan door de lucht naar Amerika overge
bracht, werden in 1901 opgevangen door
Guighelmo Marconi, de uitvinder van de
draadloze telegrafie. Marconi, Italiaan van
geboorte, slaagde er twee jaar later in het
eerste volledige bericht over de Oceaan te
zenden.
W.W.
Sensationeel nieuws kwam er in mei 1910 uit
Engeland: de Franse aviateur Paulhan was er
in geslaagd met zijn vliegmachine de tocht
van Londen naar Manchester, een afstand
van niet minder dan driehonderd kilometer,
binnen een tijd van vier en twintig uur af te
leggen. Daarmee verdiende hij de prijs van
fl. 120.000,-, die de Daily Mail had
uitgeloofd voor de vlieger, die deze prestatie
zou leveren. Twee concurrenten van Paulhan
zagen hun poging mislukken. Hier zien we
de koene aviateur en zijn machine, "even na
zijne opstijging te Londen gephotografeerd".
