JOSEPH SCHREIEDER STOND
IN LEEUWARDEN TERECHT
DE MAN VAN 'T ENGLANDSPIEL
9
VLINDER
Ik hoorde één dezer dagen het sterke
verhaal, dat ons gemeentebestuur
nu al zo'n spijt heeft van z'n par
keerkelderplan, dat besloten is de
kuil op 't Wilhelminaplein maar
weer dicht te gooien. De bekende
Pax-auto's zouden alweer doende
zijn de op het Hemrikterrein verza
melde grond terug te brengen naar
de immense kuil. Inderdaad kun
nen we, na een lange pauze, de
vrachtauto's nu weer zien rijden,
richting binnenstad. Maar of ze 't
gat weer gaan dempen, moe'k nog
zien. Suggestie van de brave man,
die me dit alles vertelde: "Maak er
dan nou mar een mooie viever van -
gien stad in 't land, die dan straks
op sun mooie viever boge kan!"
Het Wilhelminaplein: "maak er dan nou mar een mooie viever van
Nu we dan toch over gaten praten:
die ouwe binnenstad van ons kun
nen we langzamerhand wel verge
lijken met een verwaarloosd gebit,
waarin de tandarts fijn z'n gang kan
gaan. Vandaag zie je dat hier weer
een groot gat is ontstaan, morgen
ontdek je daar een lege plek. Nadat
gister de grote panden op de hoek
van de Willemskade en de Prins
Hendrikstraat verwijderd zijn,
wordt er vandaag weer lustig ge
sloopt aan het Zaailand tegenover
het nieuwe deel van het Gerechts
gebouw. Voor we het weten hebben
ook hier heel wat oude panden voor
nieuwbouw plaats gemaakt. Of het
er allemaal mooier op wordt weet
ik zo direct nog niet.
In de lopende televisie-serie over
het veelbesproken Englandspiel,
zeker interessant voor de ouderen,
die de laatste wereldoorlog bewust
hebben meegemaakt, komt zo nu en
dan ook de heer Schreieder aan het
woord, Joseph Schreieder, de grote
man van dit Spiel, dat aan ruim vijf
tig Nederlandse geheime agenten en
aan een onbekend aantal andere
verzetsstrijders het leven heeft ge
kost.
Deze Schreieder heeft in het begin
van de vijftiger jaren nog eens voor
het Bijzonder Gerechtshof in Leeu
warden terecht gestaan. Hij zou, al
dus de aanklacht, op de tiende april
'45enkele dagen voor we hier wer
den bevrijd, de opdracht hebben ge
geven dertien gevangenen te liqui
deren als een represaille voor het
vernielen door de illegaliteit van de
spoorwegen bij Buitenpost en Fra-
neker.
Die executie aan de vooravond vari
de bevrijding vond inderdaad
plaats: bij Dronrijp sleepten de
Duitsers veertien mannen voor het
vuurpeleton. Een van hen kreeg
slechts een schampschot - hij kon er
het leven afbrengen, omdat er juist
Engelse vliegtuigen naderden,
waardoor de moordenaars het raad
zaam achtten op de vlucht te slaan.
Het beeld van deze Schreieder in de
verdachtenbank staat nog haar
scherp in m'n geheugen gegrift: de
kleine man met een merkwaardig
waas van geheimzinnigheid om zich
heen, bleef volkomen beheerst en
uiterst rustig luisteren naar de felle
beschuldigingen van de procureur-
fiscaal, Mr. Lasonder, die het ten
laste gelegde feit bewezen achtte.
Hij vroeg daarvoor een gevangenis
straf van vijftien jaar - een eis,
waarvoor Schreieder niet eens met
z'n ogen knipperde.
Twee weken later sprak het Hof
hem dan ook vrij - het rechterlijk
college had geen schijn van bewijs
kunnen vinden voor de schuld van
Joseph Schreieder in deze zaak.
Ook voor zijn fatale aandeel in het
Englandspiel hebben ze hem niets
kunnen maken - als een vrij man
keerde deze mysterieuze figuur naar
z'n Heimat terug.
En nu, dertig jaar later, zien we hem
dan warempel nog eens op de t.v.
terug. Een keurige meneer zo te
zien. Maar ja, dat kun je eigenlijk
zeggen van alle Duitse slagers, die
toen werkten in 's werelds grootste
slachterij. Keurige heren lijken het
nu. Lijken
Alweer wat bekomen van de drukte
rond de Elfstedentocht, die niet is
doorgegaan? Tsjonge, wat moet dat
worden, wanneer die tocht eindelijk
wél gehouden wordt Een complete
chaos - las ik in een krant en als ik
nou eerlijk ben moet ik zeggen, dat
ik dat ook verwacht. Dit is gewoon
niet meer te organiseren, dacht ik,
het is ons allemaal over het hoofd
gegroeid. Ik zie er gewoon zoveel
mensen op af komen, dat de organi
satoren straks aan calamiteiten ten
onder gaan.
Maar tocht of geen tocht, het Elfste-
denbestuur doet het natuurlijk ver
keerd, daar zijn we het allemaal wel
over eens. Ditmaal was het fout,
omdat het de tocht niet heeft vast
gesteld, morgen is het fout, omdat
het de tocht wél laat verrijden, met
alle rampzalige gevolgen van dien.
Vermakelijk was ook ditmaal weer
de berichtgeving over het grote ge
beuren in de krant. De Telegraaf,
kennelijk niet gehinderd door enige
deskundigheid, wist te berichten,
dat de Friezen in Abe de Vries een
van de grootste favorieten zagen
voor de overwinning in de nieuwe
race - Abe de Vries, hij won ook al
in '33, is nu over de zeventig, als ik
me niet vergis.
Trouwens, onze bloedeigen Leeu
warder Courant kon ook interes
sante informatie verschaffen. Bij
voorbeeld, dat de finish in '63 op de
Bonke is geweest, tussen het Oud
Tolhuis en de eerste Hoge Brug. En
via Nico Scheepmaker vertelde dit
blad ons van het succes van Sietske
de Groot in '42. Dat moet dan de
enige vrouw zijn geweest met een
overwinning in de Elfstedentocht.
Of was het Aukje Adema, die nog
eerder won?
Het toppunt van journalistieke in
formatie aanschouwden we op een
dag, waarop drie verschillende
kranten ons verrasten met het vol
gende: De Telegraaf: "Zaterdag
valt de beslissing over de tocht".
De Leeuwarder Courant: "Zondag
valt besluit over Elfstedentocht".
Het Friesch Dagblad: "De beslis
sing over het doorgaan wordt maan
dag genomen". Zaterdag, zondag,
maandag, - zoek maar uit.
Als je dat zo leest vraag ik me af,
hoe het eigenlijk is gesteld met de
voorlichting van het Elfstedenbe-
stuur. Zit er niet een voorlichtings
man in het elf leden tellende be
stuur? Sla de kranten open en je
merkt het niet: "Jhr. Gustaaf Wit-
sen Elias meent"De heer G.
W. van den Ham deelt ons
mee "Volgens voorzitter drs.
Jan Kuperus "De heer G.
Schweigmann acht het...", "Ir.
H. Kroes zei ons vanmorgen
"De heer A. Nauta denkt
Dat lijkt ons allemaal nogal chao-
tisc'n-dus. Maar misschien is het wel
typerend voor de chaos, die ons te
wachten staat, als het werkelijk nog
eens zo ver komt.
De panden aan 't Zaailand, die worden gesloopt. Geen monumentale gebouwen en toch
