VIGELANTE MET PASSAGIERS
STORT BIJ DE EEWAL IN 'T WATER
bei
CONSTERNATIE IN T OUDE LEEUWARDEN
y/
WILSON
GLENNY
Transporten
naar overal
Firma
A. Niemandal
5
door
Laten we maar aannemen, dat er een honderd jaar geleden, vergeleken bij nu, heel weinig gebeurde
in het kleine en rustige Leeuwarden van toen. Maar gebeurde er wel eens wat, dan was het ook meteen
spectaculair en groot nieuws. De stad zal dan ook wel op z'n kop zijn gaan staan, toen in 1878 het
gerucht zich verspreidde, dat er een vigelante met vier passagiers bij de Wortelhaven in de stadsgracht
was gestort. Al reden er heel wat van die voertuigen in die tijd, een ongeluk als dit hoorde toch zeker tot
de zeldzaamhedenVandaar, ongetwijfeld, een geweldige opschudding, waar stellig maar heel weinig
Leeuwarders helemaal niets van hebben gemerkt.
Het ongeluk gebeurde 's avonds
omstreeks elf uur, na afloop van een
concert, gegeven door de Zangver
eniging onder leiding van de heer P.
Wedemeyer.
Dat was "eene kunstavond, die nog
lang in de herinnering zal blijven
van de honderden, zoo uit Leeu
warden, als uit andere plaatsen, die
de Zalen van de heer Van der Wie
len aan de Breedstraat vulden", al
dus de krant van die dagen.
TE WATER
Vier bezoekers van het concert, de
arts Dr. Plet en zijn vrouw. Grietje
Adama uit de Ossekop en een me
vrouw Veen uit Sneek, reden na af
loop in een vigelante, getrokken
dooreen paarden met voerman Dirk
Kranendonk op de bok, door de
smalle Slotmakerstraat in de rich
ting van de Eewal.
Daar reed de koets, "waarschijnlijk
door gladheid der steénen, zoodat
de koetsier het paard niet genoeg
werd het huidige Wilhelminaplein
doorsneden door een gracht, de
oude Heerengracht, die liep van het
Schavemek in de richting van het
tegenwoordige gebouw Amicitia.
Verschillende delen van deze oer
oude verdedigingsgracht zijn in het
midden van de vorige eeuw ge
dempt. waarna de Harmonie en het
Paleis van Justitie konden worden
gebouwd. Maar lange tijd heeft er
nog een grasvlakte gelegen achter
het Gerechtsgebouw en dat terrein is
een geliefkoosde standplaats voor
circussen en kermissen geweest.
Óok na het totstandkomen van de
Harmonie hebben er nog wel ker
mistenten tussen deze schouwburg
en het Gerechtsgebouw gestaan.
Kostuums van
hoogwaardige kwahteit
OEVDORMANNBM
LtELtWAPDEN-ASSEN
kon inhouden" tot grote ontzetting
van de inzittenden van de wal af in
de gracht. Onmiddellijk schoten tal
van omwonenden en passanten te
hulp om de helpende hand te bieden
en gelukkig, "niet dan na veel in
spanning en moeite werden de
drenkelingen achtereenvolgens ge
red".
Heel wat stadgenoten onderscheid
den zich bij dit reddingswerk: de
brievenbesteller E. Hollinga, de
postrijder op Dokkum, I. Velsing,
de postdirecteur H. Ilpesema Vinc-
kers, H. Rademaker, assistent aan
het postkantoor, S. Dames, smid
aan de Eewal en S. Eernstman, S.
Duiker en S. R. Rolf, "alle drie
eveneens in de onmiddellijke nabij
heid wonend".
De heren Chirurgijn M. B. Vos, Dr.
H. Middelburg en P. Koumans
Brouwer verleenden daarna "den
noodigen bijstand, toen een der da
mes bij den heer Eernstman, de bei
de andere dames in het Postkantoor
waren opgenomen".
Ook Dirk Kranendonk, voermans
knecht bij Van Wely, kon gelukkig
worden gered, evenals - met grote
moeite - het paard, dat achter een
praam werd gebonden, "waarmee
men zoo langs de Voorstreek achter
de Gasfabriek is gegaan".
Pas de volgende morgen om vijf uur
kon de zwaar beschadigde vigelante
met behulp van takels en juffers uit
het gore grachtwater worden ge
haald. Al met al, schreef de Inspec
teur van Dienst die nacht in het po
litierapport, "een verschrikkelijk
ongeluk".
NIEUWE RAMP
De volgende dag was heel Leeu
warden natuurlijk nog vol van het
spectaculaire geval, maar, notabe-
ne, wat gebeurde er toen? Toen
raakten er, onafhankelijk van el
kaar, twee stokouwe baasjes in de
stadsgracht en ook die ongelukken
zouden de stad in hevige beroering
brengen
Het eerste ongeluk gebeurde om zes
uur 's avonds bij de Brol, waar de
drie en tachtigjarige Amsterdamse
muzikant Johan Frederik, alias Frits
Stips te water raakte.
Ook nu schoten er direct enkele
voorbijgangers toe om de oude man
er uit te halen. Hij werd bij de apo
theker Kouweling binnengebracht,
waar hij, aldus rapporteerde politie
dienaar Heimig, "nog niet geheel
bijgemaakt kon worden", zodat hij
naar het Stadsziekenhuis moest
worden vervoerd.
Anderhalf uur later was het alweer
raak: toen schoot de negentigjarige
Jan Lerk uit het Stadsarmenhuis
bij de Deinumer Zeepmarkt aan de
Nieuwestad de stadsgracht in. Ook
hier direct hulp bij de hand: de on
fortuinlijke veteraan werd er rap
uitgevist en even snel thuisge
bracht.
FATAAL
Voor de oude muzikant bleken de
gevolgen van het ongeval fataal,
want in het Stadsziekenhuis zagen
de artsen geen kans hem weer op de
been te brengen: nog dezelfde
avond om-tien uur blies Frits Stips er
de laatste adem uit.
Kennelijk beter herstelde de krasse
Jan Lerk zich van het incident; voor
hem kwam pas twee jaar later, op
z'n twee en negentigste, het levens
eind.
Einsteinweg
Postbus 1184
Telefoon 05100-36335
UIT GROOTMOEDERS ANSICHTENALBUM
De Vereniging voor Vreemdelingenverkeer in Leeuwarden heeft deze prentbriefkaart van de Nieuwestad met de Oude Waag
uitgegeven. In de twintiger jaren veronderstellen we - er staat geen datum op de kaart. Ze is trouwens ook nimmer verzonden en
ongebruikt in Grootmoeders Ansichtenalbum beland. Wat er allemaal voor nuttigs en onnuttigs achterop gedrukt is, willen we wel
graag even voor onze lezers overschrijvenhet is een hele mondvol: "Drukwerk"Briefkaart, Postkarte, Postcard (Carte Postale)
Voor adres alleenBij verzending als "Drukwerk" de woorden briefkaart, postkarte, enzdoorschrapen en alleen naam en adres en
datum er op schrijven. Desverkiezende in te vullen) Afzender Naam Adres Uitg. Vereeniging VreemdelingenverkeerLeeuwarden"
