BIJ HETTEMA VAN
DE AARDAPPELEN
MADE IN HOLLAND
LEE W ADDERS,
WAAR IS DIT
AANKOMEND CORRESPONDENT
Aan de leestafel in een café te
Amsterdam zaten enige heeren.
Op de tafel lag een doosje luci
fers. Een van de heeren nam het
tusschen de vingers en zat er mee
te spelen. Met belangstelling
bleef plots zijn blik op het doosje
gericht. Zich tot de naast hem
zittenden bekenden wendende
sprak hij: "Hé, Made in Holland.
In mijn tijd was daar nog geen
lucifersfabriek", daarbij doelen
de op het dorpje-Made in Noord
Brabant. "Zo zie je, dat kleine
plaatsjes vooruitgaan.
(1907)
Dit is de nieuwe opgave voor onze fotoprijsvraag "Leewadders waar
is dit?" Oplossingen, uitsluitend schriftelijk, binnen veertien dagen
naar de redactie van 't Kleine Krantsje, Vredeman de Vriesstraat 1,
8921 BP Leeuwarden. Uitslag over vier weken.
Onder de abonnees, die ons het juiste antwoord geven, verloten wij
een exemplaar van het boekje "Populaire Leewarders" door Penno L.
Schoustra.
Fietsend door de Fonteinstraat
komen mij bij het passeren van
nummer 79 de jaren in herinne
ring, dat daar het kantoor geves
tigd was van de aardappel
exporteur Hettema, handelend
onder de firmanaam Hettema
Zonen. Ik werkte daar als aanko
mend correspondent in de jaren
1930 tot 1934. Het was het eerste
kantoor, waar ik na de Hogere
Handelsschool te hebben verla
ten, mijn krachten mocht beproe
ven. Ik was klein van stuk en
herinner mij nog de raad van de
Directeur van de H.H.S., Dr.
Cardozo, om mij bij sollicitatie in
"visite-costuum" te steken,
waarmee hij bedoelde met lange
broek, om een volwassener in
druk te maken.
De gebroeders Hettema waren
een paar jaar eerder vanuit Beet
gumermolen, waar zij proefvel
den voor aardappel-cultuur be
zaten, met hun gezinnen naar
Leeuwarden verhuisd en hadden
naast de kantoor-ruimte op nr.
79 en de aangrenzende wonin
gen 77 en 75 particulier betrok
ken.
Naast het kantoor woonde de
heer Tjisse met zijn groot gezin
(zeven kinderen) en een tussen
deur verbond de beide gangen.
KOFFIE EN THEE
Zo kwamen er wel eens kinderen
binnenwippen en werd ook de
koffie en thee vanuit 77 bij ons
binnengebracht. Mevrouw zelf
deed dat wel of de huishoudster:
ons personeel bestond uit een
boekhouder, de heer Broekstra,
een hoofdcorrespondent, de heer
Vledder, een correspondent, de
heer Douma en ondergetekende.
Later schoof ik wat op en kwam
er nog een jongste bediende bij.
Douma was ook op de G.H.B.S.
geweest en een paar jaar ouder
dan ik. Van hem leerde ik; die
helemaal geen kantoor-ervaring
had, het klappen van de zweep.
Met deze staf mensen werd hard
gewerkt, zelfs zaterdagmiddags
als het werk dat vroeg in het
seizoen! Er was veel contact met
het buitenland, omdat geëxpor
teerd werd naar België, Frankrijk
en Engeland. Zo bood het werk
gelegenheid om in de drie moder
ne talen te corresponderen' en
ook de telefoon met het buiten
land te bedienen en telegramman
op te nemen of te dicteren. Er
werd gebruik gemaakt van mo
derne apparatuur: twee stencil
machines, een pons-apparaat,
een adresseermachine en als
nieuwtje: een dictafoon.
EIGEN GRAF
Met de komst van dit laatste
snufje groeven wij gedeeltelijk
ons eigen graf, want het dicteren
op wasrollen en het afluisteren
van de tekst bespaarde veel werk
en maakte het stenograferen
overbodig. Toch was de kennis
making met de dictafoon een
gebeurtenis en ik herinner mij
nog hoe Douma en ik een was
plaat vol dicteerden als Leeuwar
der marktkooplui en onze creatie
met veel plezier stiekem afluis
terden!
ONTSLAG
Directeur Hans Stosch-Sarassani
met zijn lievelingsolifant Ma
ry
cussen toen zijn tenten had opge
slagen. Er waren drie maneges,
waarin tegelijk gespeeld werd,
maar soms werden de scheidin
gen weggenomen en ontstond er
een reusachtige arena! Twee mu
ziekcorpsen in schitterende uni
forms begeleidden de intocht der
Er moest worden bezuinigd vol
gens de "bazen" en aangezien
geen der personeelsleden was
georganiseerd was ervan overleg
geen sprake. Verzoeken om op
slag werden van de hand gewe
zen en erger nog: ik moest als
jongste aanwinst maar naar wat
anders zien. Geen eenvoudige
opgave in die tijd. Een jaar
later volgde het ontslag van
vriend Douma. Die begon met
zijn broer een vacature-bureau
aan huis aan het Koeplein maar
dat mislukte. Gelukkig kreeg hij
daarna een goede baan als cor
respondent in Woerden bij een
grote zaak. Zelf lukte het mij bij
de "Algemeene Friesche" ge
plaatst te worden, waar ik, paar
de mening van mijn ouders, voor
goed onderdak was. En zij had
den gelijk want ik ben er drie en
veertig jaar werkzaam gebleven!
Leeuwarden H. T. ten Have
In juni 1932 bezocht het wereld
circus Sarrasani Leeuwarden en
daar het te groot voor het Zaai
land was sloeg het zijn tenten
dorp op aan de Fonteinstraat,
juist op het terrein achter de
woning van de firma Hettema
(nu staat daar de H.T.S.!) Vanuit
het kantoor op de bovenverdie
ping aan de achterzij konden wij
de drukte op het terrein prachtig
begluren. Vooral 's avonds was
ar- 4fe.^
Üft
De heren Hettema bij Beetgum
tussen de tulpen.
het een prachtig gezicht omdat
de Moorse voorgevel dan met
kleine lampjes was verlicht en
een groot orkest bij de ingang zat
en marsmuziek speelde.
Uit de circus-krant, welke ik
steeds heb bewaard, blijkt duide
lijk welk een reus onder de cir-
artiesten met als climax de entree
van de directeur Hans Stosch-
Sarrasani in een wit uniform!
Deelnemers uit allerlei landen
presenteerden de vlaggen van
hun vaderland. Er was zelfs een
groepje Indianen en ik herinner
mij hoe zij zondagmorgens in vol
ornaat de mis in de Bonifatius-
kerk bijwoonden. Een stunt van
de directie, die op deze wijze
vroomheid en reclame combi
neerde!
Het waren goede jaren voor de
aardappel-export. Zo bleef er
geld over om bloembollen te
kweken en ook dit product van
Friese bodem te exporteren.
Rondom Beetgum waren er enige
veldjes in cultuur en in het voor
jaar mochten wij in de auto van
de heren Hettema een morgen in
de velden rondgaan en tulpen in
diverse kleuren en soorten uit
zoeken en mee naar huis nemen.
Al spoedig werd het mij duidelijk
dat ik, wilde ik een all-round
correspondent worden, aan mijn
school-opleiding niet genoeg
had. Samen met collega Douma
meldde ik mij bij talen-instituut
Postma op de Wirdumerdijk en
daar volgden wij een spoedcur
sus voor Engelse handelcorres-
pondentië. Binnen een half jaar
hadden wij het Mercuriusdiplo-
ma voor handelscorrespondentie
in de zak!
Vol goede moed meldden wij ons
daarop bij leraar Dannenberg in
de Ibisstraat voor Duits. Dat luk
te vriend Douma in hetzelfde
tempo, maar ik haalde het net
niet. Dus nog een half jaar erbij
en toen mocht ik mij ook Duits
noemen,
nog Frans en daarvoor
ging ik op mijn eentje naar de
heer Van Keyzerswaard in de
Grote Kerkstraat. Een joviale
man, maar een lastige leraar, die
mij behoorlijk aan het werk zet
te. En met succes want in 1934
haalde ik ook het diploma Frans.
Maar als u aan het jaartal denkt,
zult u zich herinneren dat de
crisis snel om zich heen greep,
ook in de export-handel.
