VERRASSENDE TONEELPRESTATIE
IN OUDE HARMONIE
VIJFTIG JAAR GELEDEN
I
In 1932, precies vijftig jaar geleden dus, kwam ik in contact met de V.P.T.G., de Vrijzinnig
Protestantse Groep in Leeuwarden. Een der voornaamste medewerkers, de heer Nico de Boer,
werkte op hetzelfde kantoor, de "Algemeene Friesche" en wierf er toneelkrachten voor de
opvoering van een Noors toneelspel 'Astrid", een drama in vijf bedrijven, geschreven door
Madeleine Böthlingk. Het was een zware opgave dit spel, dat wel vijf en twintig medewerkers
nodig had, voor het voetlicht te brengen. Daarom zocht de heer De Boer aanvulling van zijn
groep onder krachten uit andere kring, die niettemin het doel, waarvoor de opvoering diende,
onderschreven en ook graag toneel speelden. Dat doel was het contact te versterken tussen
Vrijzinnig Protestanten in Friesland, die op tweede Paasdag 's morgens samenkwamen in de
Grote Kerk en 's middags een religieus spel genoten in "De Harmonie".
Scène uit het tweede bedrijf:'Koning Olav de Heilige C. Anokkee)
met Astrid (mw. N. Schaaf-Rodenhuis), Sigrid (mevr. Wegener Slees-
wijk) en Synnöve (mej. Tilly Prengerop de achtergrond.
Tot deze kring geestverwanten
behoorden naast de Vrijzinnig
Hervormden ook de Doopsge
zinden. De regie was in handen
van een notarisvrouw, die vroe
ger in Leeuwarden gewoond had
en verhuisd was naar Den Haag.
Zij moest dus speciaal naar Leeu
warden overkomen en daarom
waren de repetities meestal in het
weekend.
SLUITEND GEHEEL
Zo kwam ik op een zondagmor
gen in januari 1932 voor het eerst
in contact met deze groep. Er
werd met ijver gerepeteerd en de
verschillende scènes zo vaak her
haald tot er een sluitend geheel
ontstónd. Bij de kleine rollen
vond ik enkele kennisen; de heer
Jacob Reidinga, Piet Toornstra
en S. Keikes, allen ook bij de
"Algemeene Friesche" werk
zaam en mej. Tilly Prenger,
dochter van de destijds zeer be
kende adjudant Prenger. Zij had
gelijk met mij eindexamen ge
daan bij de Hogere Handels
school: een pittige verschijning,
die zich op de planken best thuis
voelde.
Dan waren er leden van de
V.C.J.B., de jongerenkring waar
van ik ook lid was: de dames
Clara van Zuijlen-Veelders, Gé
Jager en Berber Groen: Clara
had een belangrijke rol, de ande
re meisjes waren maar "dienst
maagden" zonder tekst.
Uit Friese toneelkring, het toen
bekende "Ljouwter" waren ook
krachten gecharterd: Mej. Dien
de Jong uit de Doopsgezinde
hoek en de heren C. Anokkee uit
Franeker, Jan Oreel uit Beetgum,
en Koop de Jong. De laatste was
kassier bij de Friesche Bank en
mij ook als zodanig bekend. "Ten
Kate" leverde een paar goede
krachten: mevr. Nel Schaaf-
Rodenhuis, die de hoofdrol ver
vulde, en de heer Roel van der
Geest. De laatste zette een
"koopman" op de planken,
waarvoor ik veel bewondering
had!
De aandachtige lezer zal zich
afvragen hoe dit mengelmoesje
van krachten van verschillende
herkomst en opleiding, om te
vormen was tot een homogeen
geheel?
Dar was de zware taak van mevr.
Wegener, die zich hiervoor bij
zonder veel moeite gaf. Ik herin
ner mij nog dat ik de kleine
scènes, waarin ik meespeelde,
talloze malen moest herhalen, tot
er een goedkeurend knikje van
de regisseuze kwam!
BLINDE ZANGER
Er was een blinde zanger in het
stuk, waarbij alle bewegingen
van een blinde nauwkeurig wer
den voorgespeeld en door de
heer Toornstra nauwgezet over
genomen. Hij bespeelde een
Noorse balk van bordpapier met
muziek vanuit de coulissen!
De costumes zocht "Mevrouw",
zoals de leidster eerbiedig werd
aangesproken, zelf uit bij de fir
ma Sernee, een Hollandse costu
mier, die veel aan studentenspe-
len leverde en die zij goed kende
uit de tijd dat zij zelf in die kring
meewerkte. De invloed van
Eduard Verkade was merkbaar
in haar wijze van regie en rolop
vatting. In de heer Nico de Boer
vond zij een gretige leerling: hij
was verantwoordelijk voor de
prachtige decors, die hij zelf tot
in de finesses schetste en ons
vooraf toonde.
Op Tweede Paasdag spoedde ik
mij hypemerveurs naar "De Har
monie". Ik had wel eens vaker
wat toneel gespeeld maar nog
niet in zulk een groot opgezet
stuk.
VOL VERWACHTING
PESTVENTJE
Onder de handen van Rommert
werd ik omgetoverd in een "pest-
ventje" want ik was lijdende aan
de pest in het stuk. Met een
verwarde pruik haar en rood
omrande ogen in een gelig gelaat
probeerde men dit effect te bena
deren.
Na een goedkeurende knik van
"Oom Wiebe" die druk met de
voornaamste rollen bezig was,
kwam ik achter het toneel te
recht. Daar was men bezig de
kamer van het eerste bedrijf
klaar te zetten. Daar elk bedrijf
een ander decor vereiste, moest
er in hoog tempo worden gechan
geerd, waaraan behalve de to
neelknechten ook de spelers
meesjouwden. Het lange wach
ten tussen de scènes besteedde ik
aan het afkijken van de kunst der
anderen en het bewonderen van
de talloze foto's, aan de zijkant
van het toneel aangebracht: por
tretten van Kees Pruis, Lou Ban
dy, van Louis Bouwmeester en
Annie van Ees in diverse rollen!
Wat leek het mij interessant zul
ke grootheden van dichtbij te
mogen gadeslaan en ik was ja
loers op die assistenten voor de
lichtbakken en de toneelknech
ten, die het grote gordijn moes
ten ophalen!
In de zaal kijken was streng
verboden maar in de pauze
mocht ik door een gaatje in het
gordijn de zaak inloeren, waar
hier en daar bekenden druk met
elkaar zaten te discussiëren. De
Portretten van Louis Bouwmees
ter en Annie van Ees in diverse
rollen
zaal was stampvol en de opvoe
ring een succes, ook de tweede
opvoering op een avond voor de
Leeuwarders en Huizumers.
TROTS
Na afloop kwam de groep nog
een avondje bijeen om gezellig
na te praten, de foto's te bekijken
en de recensies te bespreken.
Wat waren we trots op het stuk in
de "Leeuwarder Courant" waar
van ik tot slot enige regels citeer:
"Daarna volgde de Astrid-
opvoering: vier uren lang heeft
men geboeid geluisterd. Allen
hebben zich zonder voorbehoud
met onverdeelde toewijding ge
geven: hoofd- en bijrollen zijn
met begrip en overgave vertolkt.
Het geheel sloot keurig: hulde
aan de bekwame spelleidster:
Mevr. Wegener Sleeswijk, die
sfeer en stijl schiep!"
Leeuwarden H. T. ten Have
Vol verwachting ging ik de
achteringang van het oude ge
bouw binnen. Het interieur was
niet bepaald inspirerend: een ou
we troep was het daarbinnen en
langs uitgesleten treden van een
houten trap kwam ik in een holle
ruimte, bestemd voor de "kleine
rollen". Daar waren al enkelen
bezig zich in een costuum te
steken: het mijne lag met een
briefje erop, keurig op een rieten
stoel.
Gekleed sloop ik de trappen af
naar de kleine kamers, in een
halve cirkel, achter het toneel,
bestemd voor de "grote" rollen
en in het voorste trof ik de
toneelkapper de bekende Wiebe
Kinderman met zijn assistent,
een jong ventje, Rommert Tal
man.
Tableau de la troupe voor Astrid', v.l.n.r. voorste rij: Tilly Prenger, Nel Schaaf-Ro- Blanken, J. C. Anokkee, Roel van der Geest, Jan Oreel, Hans de Jong, Sake Keikes,
denhuis, Gé Jager, Jaap Reidinga, Dien de Jong, Visser, Berbet\ Groen, Hommo ten Piet Toornstra, Nico de Boer en Koop de Jong..
Have en Clara van Zuijlen-Veeldersachterste rij: mevr. Wegener Sleeswijk-v. Balen
