de fif d veen de fineiAsden(veH^evi
Het is niet alleen de handkar die
uit het straatbeeld verdween,
ook het voertuig paardewagen,
oftewel paard en wagen, is vrij
wel niet meer langs straten en
wegen te zien. Soms zien we nog
een trouwerij met paarden en
rijtuigen, maar dat is tegenwoor
dig een zeldzaamheid en daar
door ook een bezienswaardig
heid. Op tentoonstellingen zoals
die in het Openluchtmuseum in
Arnhem zien we nog veel wa
gens, zoals die vroeger in gebruik
waren, vooral ook in landbouw
bedrijven.
GROTE INDRUK
Maar een teraardebestelling bij
voorbeeld zien we haast niet
meer met paarden en koetsen.
Terugdenkend aan weleer, weet
ik nog dat een begrafenisstoet
zoals indertijd gebruikelijk, op
mij als jongen een grote indruk
maakte. De paarden, met zwarte
rouwkleden omhangen en ge
tooid met zwarte pluimen. Dan
die met allerlei ornamenten ver
sierde lijkkoets, met de koetsier,
in lange zwarte mantel en een
bijpassende steek, dat alles was
niet alleen indrukwekkend, maar
ook zeer stijlvol. Dat kan men
van een rouwauto niet zo zeggen
vind ik. En het niet meer dragen
van de kist, maar het doen rijden
op een wagentje, is al evenmin
stijlvol. Juist het ten grave dra
gen was eerbiedig en vol stijl en
plechtigheid.
Zo zien we dat met het verdwij
nen van paard en wagen, er ook
veel stijl en traditie teloor ging.
Gelukkig zijn de paarden nog in
ons midden gebleven al is het dan
wel hoofdzakelijk voor sport en
ontspanning. Eenmaal per jaar
kunnen we nog de prachtige stoet
zien, die op Prinsjesdag in Den
Haag door de stad gaat. De fraaie
Gouden Koets en andere prachti
ge rijtuigen, en veel paarden.
Voor ons ouderen herleeft dan
even de tijd van weleer! Geluk
kig bleef deze traditie tot dusver
gehandhaafd.
Verder is het ook altijd weer een
schitterend schouwspel de Friese
paarden en sjezen te zien bij
voorbeeld bij een ringrijderij.
Zoals gezegd, de paarden bleven
dus, en bij bepaalde gebeurtenis
sen zien we nog wel eens iets dat
ons aan vroeger jaren herinnert.
Maar overigens behoort oo.k het
voertuig paardenwagen tot het
verleden. In mijn jeugd zag ik ze
nog volop, de hooiwagens, de
petroleumwagens, groente- en
melkwagens, alle met het paard
ervoor. Door onze straat reden
veel paardewagens en dat was
toen eigenlijk het verkeer, plus
de handkarren en fietsen. Als er
eens een auto door de straat
pufte vonden we dit aan de ene
kant bezienswaardig, maar toch
ook lawaaierig en stoffig.
Tijdens de oorlogsjaren '40-'45
zagen we weer wat meer paard
en wagens op de straten en leek
het alsof de auto had afgedaan.
VOORGOED VOORBIJ
Maar we weten het nu, de tijd
van het voertuig paard en wagen
is voorgoed voorbij.
Zo hadden we vroeger ook de
zogenaamde paardentram. Ik
herinner mij nog uit mijn kinder
jaren dat er een paardentram
reed van af Harkezijl naar Mak-
kum. Als we met de stoomtram
naar Bolsward reden, zagen we
bij Harkezijl de paardentram
staan, de passagiers voor Mak-
kum stapten dan over! Uit mijn
jeugd herinner ik mij ook nog de
begrafenissen van mijn grootou
ders. Met de stijlvolle rouwkoets,
de in zwarte kleden gehulde
paarden en veel mensen er achter
lopend, op weg naar de begraaf
plaats. Ik herinner mij nog het
paardegetrappel door de stille
straat, waar in alle huizen de
gordijnen voor de ramen geslo
ten waren. Dan hoorde je de
paarden stilstaan voor het huis en
dan was er het moment dat de
kist eerbiedig op de schouders
van de dragers naar de rouw
koets (of lijkwagen) werd gedra
gen.
Het was in die tijd ook altijd een
schouwspel als er een trouwerij
met rijtuigen werd gedaan, dat
was dus ook toen een beziens
waardigheid. Dan waren er de
vrachtwagens die beurtdiensten
onderhielden tussen steden en
dorpen in Friesland. U herin
nert ze zich nog wel! Meestal met
een paard ervoor. Vrachtauto's
waren er nog weinig. En wie
herinnert zich niet de paarden
wagen die de privaattonnen
moest ophalen en bezorgen? Op
de oude foto's zoals we die regel
matig in het Kleine Krantsje zien,
staan vaak de paardenwagens
afgebeeld. Dan denk je, wat een
rust, wat ook een romantiek!
Nog goed herinner ik mij, van
een bezoek aan Amsterdam de
zogenaamde apekoetsjes, dat
waren eigenlijk de taxi's, maar
dan als paard en rijtuig. Toen ik
met vacantie in Wenen was enke
le jaren geleden, zag ik daar ook
nog die koetsjes waarmee je een
rijtoer door de stad kon maken.
ONVERGETELIJK
Onvergetelijk blijft voor mij ook
de intocht van Sinterklaas, geze
ten in een landauer, die getrok
ken werd door met fraaie plui
men getooide paarden. Dat was
in mijn kinderjaren telkens weer
een belevenis! Zoals het ook een
belevenis was als je eens mee
mocht rijden op een boerenwa
gen al moest je dan wel weer
lopend terug. Maar dat had je
best over voor zo'n ritje naar het
nabijgelegen dorp! Zo blijven er
veel herinneringen bewaard aan
dat voertuig van weleer, dat er
nu niet meer is: het paard en de
wagen, oftewel de paardewagen.
Fijn dat 't Kleine Krantsje met de
vele oude foto's ons aan die tijd
doet herinneren!
Heiloo
P. H. Zwerver
