"GA DAN TOCH MOSSELS ETEN"
RIEP BURGEMEESTER PATIJN
HUIZUMER
HERINNERINGEN
TOEN ER GEEN VLEES MEER WAS
Als men bepaalde gebeurtenis
sen uit de geschiedenis vergelijkt
met soortgelijke voorvallen on
der de gewijzigde omstandighe
den in de huidige tijd, büjkt
dikwijls dat er - zoals men het
vaak uitdrukt - geen nieuws
onder de zon is. De afstand in tijd
wekt de indruk dat dit wél het
geval is, omdat de voorvallen
tijdens de levenswandel voor
heen geen rol van betekenis heb
ben gepspeeld en in de vergetel
heid zijn geraakt.
Zo hoort men nog wel eens de
anekdote over Marie Antoinette,
die tijdens een opstand tegen het
Huis van de Lodewijks, dat zich
in weelde baadde, terwijl het
gepeupel honger leed, de opmer
king zou hebben gemaakt:
"Waarom eten die mensen geen
cake als er geen brood is!" Mis
schien heeft ze die woorden
nooit gebruikt, maar mogelijk
lijkt het wel. Er wordt meer mee
gezegd dan de letterlijke tekst bij
alleen vluchtig lezen als indruk
achterlaat.
SOORTGELIJK
Wat wij wel als juist kunnen
beoordelen is een soortgelijke
gebeurtenis in het laatst van de
eerste wereldoorlog van 1914 tot
1918, omdat wij die bewust heb
ben meegemaakt en er getuige
van waren. Hoewel ons land toen
niet in oorlog was, begon de
voedselvoorziening voor de ge
wone man op de duur nijpend te
worden.
Een groep huismoeders verza
melde zich op een ochtend in
Leeuwarden voor de riante wo
ning van burgemeester Patijn aan
de Tweebaksmarkt. Zij wensten
een onderhoud met hem over de
voedseltoestand. Er werd een
deputatie uit de vrouwen toege
laten, die haar klachten over de
voedselvoorziening aan de bur
gemeester kon uiteenzetten en
verbetering in de toestand be
pleitte. Ondergetekende weet
zich nog goed te herinneren, dat
ondanks het toenmaals sterk
overheersend agrarisch karakter
van de provincie Friesland met
een reputatie op het gebied van
de aardappelteelt, het 'gewone'
volk in de steden elke dag bij
de warme maaltijd tegen glazige
veenaardappelen zat aan te kij
ken, verrijkt met een of ander
mengseltje dat jus moest vervan
gen.
OPMERKELIJK RESULTAAT
Het onderhoud had een opmer
kelijk resultaat. De burgemeester
sprak er zijn verwondering over
uit, waarom men geen mosselen
at als er geen vlees verkrijgbaar
was. Nu was een schotel mosse
len bepaald geen volksvoedsel,
nog minder dan thans. De prijs
zal in verband met de schaarste
en meer passend bij een copieus
diner wel hoog zijn geweest. De
geschiedenis herhaalde zich weer
eens. Marie Antoinette was bur
gervader geworden en de cake
letterlijk geïncarneerd in de mos
sel. Een illusie armer en een
ervaring rijker togen de dwaze
moeders huiswaarts. De volgen
de dag of een paar dagen later
had het verloop van het onder
houd een onbekend genie geïn
spireerd tot een persiflage op een
ode aan één van onze bekende
zeehelden alias piraten: Piet
Hein! Het luidde:
Jan Patijn, Jan Patijn,
Jan Patijn zij naam is klein.
Zijn daden werden groot,
zijn daden werdén groot.
Hij eet mossels in plaats van
brood.
Hij-ij eet mossels in plaats van
bróóód, hij-ij eet mossels in
plaats van brood!
Ook nu weer komt de vergelij
king op gewijzigde vorm naar
boven. Weer klinkt de slogan,
dat men oudere mensen beter zo
lang mogelijk in hun eigen ver
trouwde omgeving kan laten.
Dat was het advies in de tijd, toen
er nog geen bejaardenhuizen ge
bouwd werden met huisvesting
en gezondheidsvoorzieningen
zoals tot voor kort.
Men motiveerde het ontbreken
daarvan vroeger met de woor
den: men moet geen oude plan
ten verpotten. Toen de bouw van
bejaarden-, verzorgings- en ver
pleegtehuizen ter hand werd ge
nomen, bleek er grote behoefte
aan te bestaan.
Thans doet de kreet van voor
heen weer opgeld. De oudjes
kunnen beter zo lang mogelijk in
hun vertrouwde omgeving blij
ven, zegt men. Het besluit om
tenslotte naar een bejaardente
huis te gaan en zeker een ver
pleeghuis is veelal genomen om
dat de urgentie min of meer en
zeker in het laatste geval aanwe
zig was. Deze omstandigheden
zullen in de naaste toekomst
steeds sterker gaan spreken, om
dat de nieuwbouw van dergelijke
tehuizen inmiddels is gestaakt.
INGEPEKRT
De gezondheidszorg wordt inge
perkt. De regering heeft gezegd
in te zien, dat deze zorg in de
particuliere sector dient te wor
den uitgebreid. Even later wordt
de hieraan verbonden verwach
ting de bodem ingeslagen met "er
is geen geld." Dus gaan we als
we toch aan het ombuigen zijn
de standpunten van voorheen
ook maar ombuigen, die zo nodig
verbetering behoefde. De zie
kenhuizen zijn grotendeels on
nodige instituten geworden. Pa
tiënten kunnen beter in hotels
hun herstel ondergaan, zegt men.
Het is in ieder geval goedkoper,
zegt men. Het ziekenhuis is meer
een instelling voor de weten
schap dan voor de patiënt, zeg
gen sommigen. Weg met al die
rompslomp. Het is trouwens
voor de oudjes ook beter!
Er zijn zo langzamerhand heel
wat tehuizen met een beperkte
service en waar ouderen het al
thans aanvankelijk soms nog met
enige hulp op welke wijze dan
ook zelfstandig kunnen beredde
ren. Maar als er geen uitwijkmo
gelijkheid meer is als de persoon
lijke omstandigheden zich on
gunstig wijzigen en dat kan heel
snel het geval zijn op vooral
latere leeftijd, dan zullen binnen
niet lange tijd - als er binnen de
secundaire voorzieningen geen
aanpassing plaatsvindt voor de
oude(xe) generatie grote moei
lijkheden ontstaan.
"Maat zo ver komt het niet",
zegt de optimist. "Ik zie het
somber in", zegt de pessimist. De
tijd zal het leren en voor velen al
heel gauw.
Amersfoort
H. Rijpstra
Enige tijd terug hebben we een verhaaltje in onze krant gehad over een rage in vroeger jaren,
het verzamelen van sluitzegels van bedrijven. Heel veel bedrijven, ook in Leeuwarden, hadden
weleer hun eigen, vaak heel fraai uitgevoerde sluitzegels met hun naam en adres en soms een
aanduiding van de waren, die zij verkochten. Ook is het in Opa's tijd een goede gewoonte
geweest, dat winkelbedrijven de aandacht vroegen door middel van een klein soort
prentbriefkaart met aan de ene kant een aardige tekening en op de andere kant mededelingen
betreffende de zaak. Een onzer abonnees, de heer J. B. Mulder te Leeuwarden, is in l^et bezit
van een hele reeks van die bijzondere kaartjes, die ons nog iets vertellen van de Leeuwarder
middenstand in een lang vervlogen tijd. Zo kon hij ons kaarten laten zien van bijvoorbeeld de
firma H. Dieters, Handel in koffie, thee en koloniale- en grutterswaren van de Voorstreek, van
C. Stek en Zn. van de fa. G. B. Wolda, handel in natuur- en margarineboter op de hoek van de
Sacramentstraat 'naast de Roode Koe', van H. van Wijk in 'Fijne vleeschwaren' aan de
Voorstreek en van P. Swildens, eveneens van de Voorstreek. De beide zijden van een kaartje
van de confiseur J. A. Bange van Over de Kelders drukken wij hierbij af. Daarbij vragen we ons
af of er nog meer van dergelijke kaartjes in het bezit zijn van onze abonnees.
Vervolg van pag. 5
ons weer veilig en hepen we
rustig verder in 't donker. Tot het
ogenblik dat ik me in mijn nek
gepakt voelde en een stem hoor
de, die zei: "Zo jongetje, kom jij
maar eens even mee", 't Was de
heer Van der Meulen, die me
opbracht en in de gang van zijn
huis een verhoor afnam. Ik moest
vertellen wie ik was, waar ik
woonde, op welke school ik ging.
We zouden er nog wel van horen.
Toen mocht ik gaan. De schrik
zat me best in de benen. Dat
begreep de heer Van der Meulen
blijkbaar ook, want we hebben er
later nooit iets van gehoord. En
deurtje bellen bij Van der Meulen
is nooit meer gebeurd!
Verderop aan dezelfde kant de
wagenmakerij van de gebroeders;
Radersma, in mijn herinnering
twee kleine mannetjes die hoge
zwarte petjes droegen. Er schuin
tegenover de comestibleszaak
van Auke Bontekoe, later Wie-
linga?
Tot slot nog enkele namen:
Fiets- en Motorwinkel van
Mebius, de vetsmelterij van Jelle
en Rimmert Bontekoe, vishandel
Schootstra, banketbakker Hiem-
stra, de (rogge) broodbakkerij
van Schuurmans, op een goeie-
dag plotseling met het bord
"Hofleverancier" op de pui. Ver
derop slager Tijmstra, met doch
ters en zoon Jan, die een promi
nent korfballer was bij Friso.
Vervolgens o.a. schoenhandel
Kamstra, meubelzaak (vroeger
inclusief strohandel) De Jong en
daarna nog café Braak, met bo
venzaal voor uitvoeringen. Later
werd het de plaats van taxibedrijf
(Ci-tax) van Wiersma.
Aan de overkant, nabij de spoor
wegovergang, de winkel van
"touw"-Meijer, met het opge
tuigde houten paard in de etalage
en een eindje terug de bekende
kapsalon van Wiebe Kindermans
en ook nog de rijwielzaak van de
familie Argelo (later verhuisd
naar het Gooi en tenslotte aan de
andere kant van wat later de
Raadhuisstraat heette, stond op
de hoek de monumentale woning
van veearts Van der Meulen.
Drachten /L
