SCHRIJVEN IN 'T KLEINE KRANTSJE
EN DE GEVOLGEN ERVAN
IK HEB EEN PASSIE VOOR DE TREIN"
HARTELIJKE REACTIES
Eén van de aantrekkelijkste kan
ten van het schrijven van een
verhaal in 't Kleine Krantsje zijn
de hartelijke, meestal telefoni
sche reacties, die er op volgen.
Oude vriendschappen laaien
even op, met het wat trieste,
maar begrijpelijke gevolg om
spoedig weer uit te doven. Lang
vervlogen gebeurtenissen komen
weer tot leven; wat de één zich
nog scherp herinnert, vergat de
ander. Het opvallende is, dat bij
het ophalen van die tijden vrijwel
alleen prettige gebeurtenissen te
voorschijn komen, waarschijnlijk
een gevolg van de jeugdige lucht
hartigheid, waarin wij toen ver
keerden. Kennelijk gingen wij en
de tegenwoordige jeugd doet
waarschijnlijk niet anders, wel
wat gemakkelijk voorbij aan de
zorgen en de problemen, die
onze ouders in de twintiger en
dertiger jaren hebben gehad.
BENARDE TIJDEN
Ik vraag mij af of onze kinderen
over zo'n twintig, dertig jaar op
hun beurt de benarde tijden, die
we nu beleven, zullen idealise
ren en hun jeugd, die op tal van
punten totaal verschillend is van
de onze, met even veel plezier
zullen beschrijven. Wij, oud-
Leeuwarders, wij hebben het
voordeel, dat in onze geboorte
plaats destijds iemand de gedach
te kreeg, om ons in de vorm van 't
K.K. de mogelijkheid te bieden
onze jeugdbelevenissen nog eens
op te halen. Het feit dat dit idee
van de heer Schoustra nu, na
twintig jaar nog steeds onver
flauwt voortleeft, wekt het ver
trouwen dat 't K.K. nog heel lang
zal bestaan.
Ik was nog bezig het juist ontvan
gen Kleine Krantsje waarin het
padvinderij-artikel was opgeno
de Nieuwestad, die nog niet de lawaaierige winkelstraat was van nu
men door te lezen, toen er al een
vriendelijke mevrouw uit Oen-
kerk belde. Later op de dag
kwam de oud-padvinder Mein-
dert de Jong aan de telefoon. In
Ierland, waar hij al enige jaren
tezamen met zijn vrouw, Regina
de Gavere, een vroegere klasse-
genote van mij nota bene, woont,
had hij de aanzet tot het padvin
derij-artikel gelezen. Het artikel
zelf las hij in Diever, waar hun
zoon een bungalow-prak exploi
teert, dat de naam 'de Gavere'
draagt.
Kort daarop belde een oud-
Leeuwarder, niet omdat hij vroe
ger padvinder was geweest,
maar, ongeveer van dezelfde
leeftijd, velen van hen kende. Zo
stond zijn ouderlijk huis aan de
Eewal recht tégenover dat van de
familie Van Hylckama, vóórdat
ze naar het Groningerplein ver
huisden. Het vroegere huis aan
de Eewal werd overgenomen
door de ijzerhandel van de heer
Van der Meulen; privé woonde
deze aan de Emmakade waar zijn
beide zoons opgroeiden, Tom,
ook al weer een oude klasse-
genoot, met wie ik vooral in de
laatste schooljaren veel optrok
en Sieb, die de laatste tijd nogal
eens in 't K.K. wordt genoemd,
vanwege zijn vele verdiensten
voor Frisia. Lu Jensma, een neef
van de bekende Na. Hist, leraar
Bennie Jensma bleek een half uur
hiervandaan in Bussum te wo
nen. We spraken af dat hij de
volgende morgen even langs zou
komen. Dat 'even' werd enige
uren, die wij, bij het stralende
zomerweer in die dagen, door
brachten in de schaduw van een
paar hoge bomen. Uren die om
vlogen, want Lu Jensma, die tot
in de veertiger jaren in Leeuwar
den had gewoond, kon met zijn
welhaast fotografisch geheugen
een bijzonder interessante en
nauwkeurige beschrijving geven
van de straten en huizen in de
oude binnenstad. Hij liet voor mij
de tijd herleven, toen de Nieuwe
stad, nog niet de overvolle, la
waaierige winkelstraat van nu,
een rustige kade langs een oude
gracht was, waar het ene patri
ciërshuis zich schaarde naast het
andere. Als bewoners van die
huizen noemde hij namen als
Van Harinxma, Bloembergen
Santé, Collot d'Escurie, Van Ey-
singa, Bieruma van Oosten, Van
Messel. Namen die mij voor het
merendeel onbekend voorkwa
men, met uitzondering van twee,
namelijk die van Van Messel en
Van Eysinga. De freule van Ey-
singa, wonende in een statig huis
aan de drukke kant van de
Nieuwestad. Een dubbele blau-
stenen trap leidde naar de eiken
houten uit twee deuren bestaan
de voordeur.
STOUTMOEDIG
Veel Leeuwarder meisjes werk
ten destijds mee aan de Emma-
bloemcollecte, die elk jaar op
Hemelvaartsdag werd gehouden.
Op zo'n dag belde mijn zusje
stoutmoedig aan bij het Van Ey-
singa-huis. Aan de deur ver
scheen een vriendelijke oude da
me, die haar een muntstuk gaf
dat ze nog nooit had gezien, en
dat later een gouden tientje bleek
te zijn. Bij elke volgende Emma-
bloemcollecte was haar eerste
gang naar de oude freule Van
Eysinga, die haar elke keer een
gouden tientje schonk voor het
goede doel. De andere naam die
mij bekend in de oren klonk was
die van de antiquair Van Messel,
een zakenman, die door vader
Jensma bijzonder werd gewaar
deerd. Na afloop van de oorlog,
uit militaire dienst komende heb
ik een aantal jaren doorgebracht
bij de KLM. De chef van de
Indië-route was toen de gezag
voerder Gide.on van Messel (oud-
Soesterberger), bijgenaamd 'de
fiets'.
Nu pas schoot mij te binnen, dat
hij mij destijds wel eens had
gezegd, dar hij ook uit Leeuwar
den kwam. Maar omdat ik hem
uit die tijd niet kende, hij is ook
omstreeks tien jaar ouder dan ik,
was deze opmerking bij mij het
ene oor in en het andere uit
gegaan.
Blaricum mr. P. ledema
(Vervolg in nummer 451)
Van mijn afzwaaien uit de mili
taire dienst in 1928 af heb ik tot
de dag van heden een passie
overgehouden voor de trein. Die
nostalgie, want dat is het, begon,
toen ik in dat jaar, zogezegd
ambtshalve, mijn eerste spoor
boekje kocht. Dat boekje kostte
toen maar vijftien cent, maar het
bezegelde mijn belangstelling
voor de trein en het spoorwezen
in het algemeen.
WESTERSINGEL
In zie me zelf nog staan met mijn
monsterkoffertje op het perron
van het tramstation bij het begin
punt bij de Vrouwenpoort. Daar
stapte ik, gewapend met mijn
eerste abonnement op het 'Lo-
kaaltsje' naar Anjum. De station
netjes aan dat onvergetelijke lijn
tje staan na mijn vijftigjarige
handelsreizigersloopbaan muur
vast in mijn geheugen gegrift:
Jelsum, Comjum, Britsum,
Stiens, Finkum, Hijum, Hallum,
Marrum, Holwerd, Westemij-
kerk, Dokkum. Achtenentwintig
gulden kostte dat abonnement
voor notabene drie maanden on
gelimiteerd reisgenot door de
drie noordelijke provincies.
Jaren en jaren heb ik, later, op
allerlei markten gezocht naar dat
eerste spoorboekje van S. de
Jong en eindelijk kon ik het in
Den Haag op de kop tikken voor
zegge en schrijve één gulden:
ruim vijfhonderd bladzijden met
uitvoerig register nog wel. Op het
Letterkundig Museum in Am
sterdam bood men er mij vijfhon
derd gulden voor
In dat jaar 1928 waren er nog
geen handelsreizigers met een
auto; alles ging met de trein of de
tram. Voor mij is het boekje dan
ook een cultuurgids van de eerste
orde. Want waar vind je bijvoor
beeld een gedetailleerde infor
matie over de vertrektijden van
de Lemmerboot, die van de Ruy-
terkade in Amsterdam afvoer,
zelfs nog op zondag.
TWEE KWARTJES
Groningen-Amsterdam werd
ook met de Lemmerboot gedaan;
een enkele reis kostte twee kwar
tjes. Vijftig cent kostte ook een
retour tweede klas van Heeg
naar Sneek. Ook had je een
stoombootdienst van Workum
naar Bolsward en zelfs was er een
IJlster Stoombootmaatschappij.
In de oorlog, november 1942, is
het mij nog gelukt om na een
afgrijselijke Jodenrazzia rond
het Rembrandtsplein in Amster
dam naar de Lemmer te vluchten
en vandaar in het pikkedonker
verder naar Heerenveen - het
hele relaas van die vlucht heeft
dr. Loe de Jong opgenomen in
het zesde deel van het Koninkrijk
der Nederlanden in de Tweede
Wereldoorlog.
Je moet wel van heel goede huize
zijn om te weten, dat er ook een
stoombootdienst van Leeuwar
den naar Dokkum was; vertrek
van de Eebuurt, vijdags om vijf
uur en een retour eerste klas
kostte zestig cent.
INDRUKWEKKEND BOEK
Er is een indrukwekkend dik
boek verschenen, 'Friesland rond
per tram' van J. J. Tiedema en J.
J. Buikstra en het mooiste daarin
zijn wel de levensherinneringen
van de machinisten, die op al die
al lang verdwenen tramlijnen
hebben gewerkt de NTM
bracht je door de hele provincie.
In het boek, dat met het jaar 1878'
begint, staan alle elementen, die
herinneren van het oprichten van
de Nederlandse Tramwegmaat
schappij en zelfs de foto's over
het NTM materiaal uit de Twee
de Wereldoorlog ontbreken niet.
En dan al die foto's van de
Henschels, de Mafei's en de hele
techniek van die tijd.
Voor liefhebbers van de tijd van
voor '40 een boek om steeds
weer ter hand te nemen - ja, zo
was het in die goeie ouwe tijd
voor de ruimtevaart!
Alles ging met de trein of de tram
Amsterdam
Sal de Jong
