SCHATGRAVER
WERD LELIJK BIJ
NEUS GENOMEN
KRUISERS
"FRIEZEN STAMMEN
VAN DE JODEN AF"
POGING JONGEN VAN
WAGEN AF TE SLAAN
GING FALIKANT FOUT
SPORTBOTEN
WALING DIJKSTRA:
ROEIBOTEN
LIFTERS IN VROEGER TIJD
BOOTCENTRUM GEERTSMA
HUIZUMER HERINNERINGEN
Toen de voorbereidende werk
zaamheden begonnen voor de
bouw van de parkeergarage on
der het Wilhelminaplein ont
stond er een bouwput, zoals we
nog nooit hadden gezien: een
immense kuil met een schrikwek
kende diepte.
De vrijkomende grond werd met
vrachtwagens naar het toekom
stige industrieterrein Hemrik
vervoerd en oefende daar voor
veel schatgravers een bijzondere
aantrekkingskracht uit.
In vroeger tijden liep er immers
een verdedigingsgracht over de
gehele lengte van het (later ont
stane) Wilhelminaplein en het lag
voor de hand, dat de grond heel
wat dingen bevatte, die eens, al
of niet per ongeluk, in die gracht
waren beland.
OUDE MUNTEN
Dag in dag uit kon men in die
dagen op het stortterrein zoekers
in actie zien, sommigen met
scheppen uitgerust, anderen met
detectors. En hun moeiten zijn
niet vergeefs geweest: er moeten
nog ettelijke oude munten ge
vonden zijn, talloze interessan
ten scherven en volledig intacte
schalen en potjes zelfs.
Al deze kiene schatgravers heb
ben een uitgekookte voorganger
gehad, die-nu precies vijftig jaar
geleden - zijn geluk beproefde,
toen het Sportterrein Cambuur
werd aangelegd.
De grond hiervoor werd per
schip aangevoerd en gelost bij
Kleyenburg vandaar ging het
met paardewagens naar het in
aanleg zijnde terrein.
Een van de schippers, die was
belast met het transport van de
grond veronderstelde, dat deze
modder, afkomstig misschien uit
onbekende oorden, wel eens
schatten kon bevatten en hij
vond het te gek, dat ze aanstonds
zouden verdwijnen onder de
groene grasmat van het nieuwe
voetbalterrein.
Met een nauwkeurigheid, een
betere zaak waardig, zocht hij de
aangevoerde modder door en ja
hoor, na een paar dagen had hij
succes: hij vond een busje, dat
eens had gediend om koffie in te
bewaren, maar dat later een veel
kostbaarder bestemming had ge
kregen: - een rijkaard, die blijk
baar in banken weinig vertrou
wen stelde, had er twee bankbil
jetten in verstopt!
OPGETOGEN
Opgetogen verhaalde de vinder
van zijn geluk bij zijn collega's,
die hem dikwijls in stilte hadden
uitgelachen, maar die zich nu
konden verbijten van jaloezie:
wie het laatst lacht, lacht het
best!
Helaas evenwel, daar kwam de
desillusie: al gauw zou blijken,
dat de vondst geen enkele waar
de had, want de bankbiljetten,
ieder van duizend Kronen, da
teerden uit de Oostenrijkse infla
tietijd.
Nog zou de vondst voor ons
schippertje een aansporing heb
ben kunnen zijn om hoopvol met
het zoeken door te gaan, wan
neer niet was gebleken, dat de
rijkaard, die het geld aan het
koffiebusje toevertrouwde, on
der zijn collega-modderschippers
moest worden gezocht
Met duizend binnenpretjes had
den de makkers van de speur
neus van enige afstand zijn ver
richtingen gevolgd en ze begre
pen precies wat er zou komen,
nadat de verraste schipper het
waardeloze busje had op
geraapt.
Hoofddealer Yamaha en Honda
Bekro en Poolse sport- en
kajuitboten, Rana en Terhi visboten.
Avondsterweg 1 (Industrieterrein de Hemrik)
8938 AK Leeuwarden
Telefoon 05100-83848
(Vervolg van pag. 2)
ten en meelkost, tot de hoofd
voeding.
Bij een goed verloop van het
gesprek eindigde het ermee, dat
Plat een maaltje aardappelen
achterliet om door ons te worden
"gekeurd". Later kwam de koop
man dan terug om te horen of hij
kon leveren. Dat was dan vrijwel
altijd het geval, nadat de proef-
aardappelen waren getest op de
eerder genoemde kwaliteiten.
Drachten /L
De Friese schrijver Waling Dijk
stra vermeldt in zijn werk "Uit
Frieslands Volksleven" dat de
Friezen afstammen van de Jo
den. Na de verovering van Jeru
salem zou keizer Vespasianus
een aantal joden hebben ge
spaard zij werden echter uit
Palestina verdreven en naar de
gewesten aan de Noordzee ge
stuurd. Deze joden zijn de stam
vaders der Friezen geworden.
"Evenals de Joden", zegt Waling
Dijkstra, "hebben de Friezen een
zeker gezag en besef van uitver
koren te zijn".
Vast staat, dat er in de Middel
eeuwen Joden in Friesland
woonden. De oudste Friese gege
vens zijn van na 1600.
CENTRUM VOOR JODEN
In 1634 pacht David Provana de
bank van lening in Workum. In
1670 stelt Leeuwarden "een
plaetse van begraffenis" beschik
baar. De Friese hoofdstad ont
wikkelde zich tot een centrum
voor Joden. De houding van de
magistraat was tegemoetko
mend. Sinds 1740 het men de
Joden, met alle rechten, toe tot
de Gilden.
Al voor de Franse revolutie, om
streeks achttienhonderd, spreekt
men over "de Jood, die alle
De synagoge aan de Sacrementstraat, zoals onze joodse stadgenoten
die voor de oorlog hebben gekend.
voorrechten en bescherming als
de andere ingezetenen geniet".
In de negentiende eeuw stijgt het
aantal Joden in Friesland sterk.
Het maximum was tweeduizend,
van wie er in Leeuwarden rond
duizend woonden.
Na Leeuwarden waren voor de
Joden Harlingen en Gorredijk
economisch belangrijk. In een
herberg in Lemmer schonk men
in de achttiende eeuw 'kosjere'
wijn.
In 1788 waren er synagogen in
Leeuwarden, Harlingen en
Noordwolde. In de negentiende
eeuw volgden Bolsward, Gorre
dijk, Sneek, Heerenveen, Lem
mer en Hindeloopen. Bij het uit
breken van de Tweede Wereld
oorlog waren er nog maar vier
over.
Gorredijk bezat sinds 1907 de
meest karakteristieke dorps
synagoge. Ze bleef met haar in
houd, wetsrollen incluis, geheel
ongerept. De synagoge werd in
1953, totaal vervallen, afgebro
ken.
In 1805, midden in de Franse tijd,
werd in de Sacramentstraat in
Leeuwarden een nieuwe synago
ge gebouwd. Leeuwarden was
toen voor de drie noordelijke
provincies de zetel 'du Grand-
rabbin en du Consistoire'.
Het gros van de Joodse ingezete
nen was aangewezen op de klein
en de straathandel. De armoede
in het vrijwillig gekozen getto
rond de Put was vaak benau
wend. Van de duizend Joden in
Leeuwarden werden er in 1840
niet minder dan driehonderd be
deeld.
In mei 1940 waren er in Leeu
warden nog omstreeks zeven
honderd Joden. De ondergrond
se organisatie verrichtte in Fries
land schitterend werk, maar toen
het goed op gang kwam was het
lot van de Leeuwarder Joden al
bezegeld. Uit de vernietigings
kampen en uit schuilplaatsen
keerden slechts een honderd
twintig mensen terug.
Toen de Franse regering in 1811
bepaalde, dat alle Nederlanders
binnen de tijd van een jaar een
achternaam moesten aannemen,
kregen veel Joden een Friese
naam. Voorbeelden: Drielsma,
Feitsma, Leefsma, Turksma,
Woudstra, Vrieslander, Van
Vriesland.
Amsterdam
R. Tuijnstra
Al verschillende malen hebben
we't in 't Kleine Krantsje gehad
over de vroegere gewoonte van
jongens om achter op rijdende
vracht- en paardewagens te klim
men.
De bestuurders van vrachtauto's
wilden dan nog wel eens hun
snelheid verhogen, terwijl de
voerlui van de paardewagens
vaak de zweep pakten om de
lifters er af te slaan.
Eenmaal liep de poging om het
meerijden van een kwajongen te
verhinderen falikant verkeerd
af; een knecht, die op een vracht
auto meereed, zag geen kans het
meerijden van een ongewenste
passagier te verhinderen, maar
viel, in plaats daarvan, zelf van
de wagen af
Hij hep daarbij een verwonding
aan z'n voorhoofd op en moest
door een net passerende agent
van politie verbonden worden.
De kwajongen koos intussen het
hazepad.
