GROTE GEBOUW MET KLIMOP
DOOR HEEL VELEN HERKEND
'T KLEINE
KRANTSJE
ONZE FOTOPRIJSVRAAG
ADRESWIJZIGINGEN UITSLUITEND NAAR POSTBUS 858
Onze voorlaatste prijsvraag "Leewadders, waar is dit?", waarvoor wij een foto
afdrukten van een rijk met klimop begroeid gebouw, heeft de lezers van 't Kleine
Krantsje wel bijzonder aangesproken: er kwam ditmaal een enorme hoeveelheid
oplossingen bij ons binnen en we zullen heel ver in de tijd terug moeten gaan om een
opgaaf te vinden, die minstens net zo veel reacties heeft teweeggebracht. Alle
inzenders, niet één uitgezonderd, herkenden in de foto het pand op de hoek van de
Kruisstraat en de Keizersgracht, eens een rooms katholiek Liefdesgesticht en later de
huisvesting voor de Gezondheidsdienst voor Vee en voor het Laboratorium van de
Friese Zuivelbond. Heel veel oplossers lieten hun inzending vergezeld gaan van
interessante bijzonderheden en het waren er deze keer zoveel, dat we hier en daar
slechts een greep kunnen doen - wanneer we alle informatie verwerkten zouden we
verscheidene kranten kunnen vullen met uitsluitend "nieuws" over wat er zich in en
rond het gebouw in de loop der jaren heeft afgespeeld.
Om te beginnen heel in het kort
de geschiedenis van het Liefdes-
gesticht, dat in het begin van de
tachtiger jaren van de vorige
eeuw door de befaamde archi
tect dr. P. H. J. Cuypers is ge
bouwd.
Eerder, van 1786 af, stond er op
deze plaats een rooms katholiek
weeshuis - het werd, met zes
woningen en een turfschuur aan
de Keizersgracht gesloopt om de
nieuwbouw mogelijk te maken.
Het nieuwe gebouw, op de eer
ste mei 1882 in gebruik geno
men, was bedoeld als armhuis en
als weeshuis tegelijk; het werd
het Rooms Katholieke Liefdes
gesticht, toegewijd aan de Friese
Heilige Fredericus, de abt van
Hallum.
In het begin van de dertiger jaren
bleek het gebouw niet meer aan
de behoeften van die tijd te vol
doen en toen het Bonifatius Hos
pitaal een nieuw gebouw kreeg
aan de Troelstraweg verhuisden
de armen en de wezen naar het
Amelandshuis. In april '37 werd
het gehele complex, inclusief alle
kleine woningen aan de Keizers
gracht, publiek verkocht.
"Behalve wezen, alleen meisjes,
werden in dit Sint Fredericus Ge
sticht ook bejaarden verzorgd"
aldus de heer Th. Weda te Leeu
warden "en zoals bij alle wees
huizen waren de wezen ook hier
uniform gekleed in grijs gedekte
kleuren met zwarte kousen en
schoenen."
MONUMENTAAL
"Zo'n zestig jaar geleden ben ik
vaak in het gebouw geweest"
schreef de heer Piet Jorna te
Leeuwarden. "Het was een def
tig huis, maar meer voornaam
dan practisch, door een mo
numentaal inpandig trappenhuis
met een ingang naar de dienstaf
deling en een hardstenen trap
naar de eerste verdieping, kwam
men via een prachtige dubbele
deur in een geweldig grote gang.
Vooraan in de gang stond een
groot offerblok met aan beide
zijden een weeskind en de datum
1785. Door twee deuren aan de
kant van de Keizersgracht kwam
je in de grote verblijfzalen voor
mannen en vrouwen en vandaar
uit kon je door de ramen in de
gevangenis de gedetineerden
zien werken in de weverij. De
slaapzalen waren een verdieping
hoger en ook weer bereikbaar
via een monumentale trap met
overloop. Elke slaapgelegenheid
was omheind met witte kleden
en er was buiten het ledikant
plaats voor een stoel en een kast
je."
"Omstreeks 1930" berichtte ons
de heer S. Schaafsma te Den
Haag was ik hier enige j aren mis
dienaar. Ging iedere ochtend,
weer of geen weer, om zes uur
lopend de deur uit om dan om
half zeven de Mis te dienen. Ik
herinner mij nog het open trap
penhuis, de gangen, het slot, de
zalen met oude mensen, de
scheef uitgebouwde kapel en de
houten open lift, die met touwen
te bedienen was. >In het eerste
kamertje beneden woonde tante
Wytske Jorna, een halfzuster
van mijn Opoe. Eveneens bene
den waren de vertrekken van de
weeskinderen. Boven waren, zo
als destijds normaal, gescheiden
zalen voor mannen en vrouwen.
GESCHEIDEN
Ook enkele gehuwden werden
gescheiden gehouden. Over
hardheid gesproken. De demen
te bejaarden maakten ook deel
uit van de gemeenschap. Je moet
een en ander wel bekijken met
de ogen van toen. De meeste
arme en oude bejaarden hadden
weinig keus: óf omkomen in el
lende óf een verzorgde oude
dag".
Ook de heer J. P. Krijnsen te
Haaksbergen herinnerde aan
de bepaling dat gehuwden er niet
mochten samenzijn: "het gebod
"wat God bindt zal de mens niet
scheiden" werd daar niet in toe
passing gebracht - van samen
wonen was hier geen sprake".
(Vervolg op pag. 11)
voor Leeuwarden en de wij
de wereld er omheen.
Een uitgave van Fenno
Schoustra's Publiciteits-
kantoor.
Verschijnt eenmaal in de
veertien dagen.
Abonnementenadministra
tie: Postbus 858, 8901 BR
Leeuwarden.
Abonnementsgelden Post
giro: 98 10 62.
Redactie en advertentie-af
deling: Vredeman de Vries-
straat 18921 BP Leeuwar
den.
Telefoon (058) 120302.
Geopend:van dinsdag tot
en met donderdag, uit
sluitend 's morgens van 9
tot 12 uur.
's Middags en van vrijdag
tot en met maandag ge
sloten.
Abonnementsprijs:
voor Nederland 29,- per
jaar; voor het buitenland:
55,- per jaar.
Losse nummers afgehaald
1,75 per stuk. Per giro be
steld (Postgiro 9810 62):
2,75 voor 1 ex., 4,75
voor 2 ex., 6,25 voor 3 ex.
Het lidmaatschap van 't
Kleine Krantsje staat alleen
open voor lezers, die zich
door hun aanmelding ak
koord verklaren met de hier
navolgende 'leveringsvoor
waarden':
Het abonnementsgeld moet
vooruit worden betaald.
Op de 1e februari dient het
abonnementsgeld voor het
dan lopende jaar te zijn
betaald.
Geschenk - abonnementen
en abonnementen van le
zers in het buitenland
moeten op de 15e decem
ber van het voorafgaande
jaar zijn betaald.
Lezers, die zich niet telefo
nisch of schriftelijk, maar
per giro-overschrijving als
abonnee aanmelden, wor
den verzocht op het giro
strookje te vermelden:
Nieuwe abonnee.
Wie het abonnementsgeld
voor een ander betaalt,
dient duidelijk de naam en
het adres te vermelden van
de abonnee, voor wie wordt
betaald.
Adreswijzigingen moeten
minstens 10 dagen voor het
verhuizen schriftelijk wor
den doorgegeven: Postbus
858, 8901 BR Leeuwarden.
Abonnementen, die niet
vóór 1 december schriftelijk
zijn opgezegd (Postbus
858, 8901 BR Leeuwarden)
worden automatisch ver
lengd.
.J
