FOTO MEELFABRIEK BRACHT
HEEL WAT PENNEN IN BEWEGING
HET VERHAAL VAN DE
TWEEHONDERDJARIGE
ONZE FOTOPRIJSVRAAG
Ziezo, dat was dan weer eens een wat gemakkelijker opgave, die van vier weken
geleden in onze prijsvraagrubriek "Leewadders, waar is dit?" Het grote massieve
gebouw met op de zijmuur nog leesbaar de tekst "LOEM" werd door heel veel lezers
herkend als de vroegere meelfabriek van Fortuna, die aan de Harlingertrekweg stond
met de aanduiding "ROGGEBLOEM" op de muur. Veel inzenders zeiden een bijzon
dere herinnering te hebben aan deze fabriek omdat zij zelf of familieleden er hadden
gewerkt. Ook veel lezers, die in hun jeugd in de omgeving van de fabriek hebben
gewoond of gespeeld, klommen voor deze gelegenheid in de pen om van hun ervarin
gen te vertellen.
"Er komen bij het zien van de
foto heel wat herinneringen bo
ven" aldus de heer B. Tamminga
uit Leeuwarden. Een attractie bij
de fabriek vormden de grote
meelwagens. Het liefst zag de
jeugd de wagens van de molen
Het Lam van Vosman, want die
hadden aan de achterkant geen
schot en daardoor was het ge
makkelijk er op te klimmen. Bij
die van Fortuna van de heren
Swildens en Kuipers en van de
stoommeelfabriek Friso van
Koopmans was clandestien
meerijden alleen mogelijk door
er aan de zijkant op te springen.
De meelwagens, door paarden
getrokken, zijn verdwenen en
die pleziertjes mist de stadsjeugd
in deze moderne tijd".
VISITEKAARTJE
De heer R. Poelstra te Leeuwar
den schrijft over de opvolgers
van die paardenwagens, de
meelauto's met hun massieve
banden, "destijds het visitekaar
tje van Fortuna". De heer Poel
stra weet te melden, dat de fa
briek na de oorlog is overgegaan
naar Koopmans Meel, die de si
lo's alleen nog gebruikte voor
opslag; toen ging er dus al geen
meel meer rechtstreeks van For
tuna naar de bakkers en de boe
ren. "Als er in de tijd, dat er nog
gelost en geladen werd, schepen
kwamen was het voor de omwo
nenden geen pretje, daar het stof
dan neersloeg en er geen ramen
konden openstaan. Ik heb hier
aan de Harlingertrekweg na de
oorlog mijn drankenhandel ge
had en toen stonden er aan beide
kanten van de fabriek nog arbei
derswoningen".
"In een van die woningen"
schrijft de heer E. Drijver te Gro
ningen, "heeft mijn beppe ge
woond en de heer D. J. van der
Meulen uit Leeuwarden schrijft
zelf vijf en twintig jaar aan de
Harlingertrekweg te hebben ge
woond.
"In onze jonge jaren" zo zegt
hij, "hebben wij 's avonds veel
voor de fabriek gespeeld, ook
verstoppertje, maar dan verstop
ten we ons in de fabriek en lagen
we boven op de zakken, waar
we voor de zoekers moeilijk te
vinden waren. De fabriek draai
de trouwens dag en nacht door".
Voor de heer A. Miedema te
Wormerveer was het beant
woorden van onze vraag niet
moeilijk, "want" schrijft hij, "ik
moet er eerlijk bijzeggen, dat ik
er zelf nog heb gewerkt".
Dat kan niet gezegd worden van
mevrouw F. van der Meer uit
Leeuwarden, maar wel van haar
opa, "die hier enkele jaren heeft
gewerkt als vrachtwagenchauf
feur. In barre winters moest er
dan 's avonds nog naar Sneek
gereden worden, wat in die tijd
beslist geen pretje was met die
Duitse vrachtauto's, de Bentz
met kettingaandrijving, slechte
banden en carbidlampen".
"Plusminus vijf en vijftig jaar
geleden" aldus de heer P. Dom
peling te Leeuwarden, "was mijn
vader er werkzaam in de losse
ploegen en ook de vader van
inzendster mevrouw A. Weistra-
Reiding uit Bolsward heeft er
naar haar zeggen, jaren gewerkt.
De vader van de heer Piet Wei
land te Heerenveen, ook een
Pieter, kwam er al op twaalfjari
ge leeftijd in 1898 en hij is er
blijven werken tot het sluiten
van de fabriek.
KORTE SCHAFTTIJD
"Vaak" schrijft hij, "werd ik met
een van mijn broers of zusters
met een pannetje eten naar va
der gestuurd, want zijn schafttijd
was dermate kort, dat er geen
tijd was om thuis te gaan eten.
Nu vraag ik me nog wel eens af
of de "warme" hap nog wel echt
warm was, wanneer we bij hem
in de fabriek arriveerden. Ik heb
er heel wat uurtjes doorge
bracht, hoewel de zeer smalle
trappen, die naar de meelzolder
leidden en de gonzende en rond-
zwiepende aandrijfriemen mij
In het vorige nummer van ons
Kleine Krantsje schreven wij
over de heer Henk Annema uit
de Goudenregenstraat in Leeu
warden, die de 21e januari de
respectabele leeftijd bereikte
van tweehonderd jaar. De heer
Annema zag het levenslicht op
de dag, dat de vlaggen uitgingen
voor het vieren van het vijfhon
derdjarig bestaan; nu Leeuwar
den het zevenhonderdjarig be
staan viert, verjaart hij opnieuw
en nu dus voor de tweehonderd
ste keer.
Op deze publicatie hebben wij
verschillende reacties gehad en
het lijkt ons de moeite waard
hier nog even op in te gaan.
Een lezeres uit Leeuwarden bel
de ons op „om opheldering",
omdat zij veronderstelde, dat er
een vergissing in het spel zou
zijn. Het bereiken van een leef
tijd van honderd jaar vond zij al
exceptioneel en zij kon zich niet
voorstellen, dat iemand een ou
derdom kon bereiken van twee
honderd jaar. Ook haar zoon,
die het verhaal had gelezen, had
zo zijn twijfels en meende even
eens, dat wij ons hadden vergist.
„Dit zal dan ook zeker wel de
oudste inwoner van heel Europa
zijn," aldus deze lezeres.
Ook een vrouwelijke abonnee
als kleine jongen toch ook wel
beangstigden. Maar de machtige
wielen te zien ronddraaien en
het weten, dat je vader ze alle
maal in beweging bracht, was
toch een prettig gevoel. Als de
leren aandrijfriemen na langdu
rig gebruik werden afgekeurd en
vervangen, werden ze onder de
fabrieksarbeiders verdeeld. Die
konden dat materiaal nog uitste
kend gebruiken voor het verzo
len van klompen en schoenen
van hun gezin. Vooral onder de
klompen was het goed spul,
want die gingen dan veel en
veel langer mee."
Veel inzenders maakte in hun
brieven bij hun oplossing ook
gewag van de Wilhelminabaan,
die achter de fabriek gelegen
heeft en waarvan nog een klein
stukje op het detail van de origi
nele foto was te zien.
"Op deze baan" zo meldt de
heer Th. Weda uit Leeuwarden,
"werden vroeger heel wat spor
ten bedreven en wedstrijden ge
houden, zoals harddraverijen,
voetballen en kaatsen. Ooit
stond hier ook de Leeuwarder
wielerbaan, ongeveer ter hoogte
van de Vondelstraat".
De heer J. G. Jongbloed te Alk
maar weet te vertellen, dat de
"oranjefeesten" op de verjaar
dag van koningin Wilhelmina op
de een en dertigste augustus ook
lange jaren gehouden werden op
de Wilhelminabaan en de heer J.
Vriend te Haarlem herinnert
zich de spelen, eveneens op de
Baan, van Vakantieontspanning.
WILHELMINABAAN
"Het houtwerk, op de foto op de
voorgrond, kon wel eens van de
oude tribune op de Wilhelmina
baan zijn", schrijft de heer K.
uit Rheden, die ons belde, kon
niet geloven, dat ons bericht op
waarheid berustte. „Dit kan toch
niet," zei zij, „en dan nog voor
de klas staan en nog elke dag bil
jarten ook, dit lijkt me toch niet
mogelijk." Familieleden, met
wie zij de zaak had besproken,
vonden het eveneens een nau
welijks te geloven verhaal.
Zij zei vervolgens te vinden, dat
de gefotografeerde er ook nog
heel goed uit zag voor zijn twee-
As'
van Oostrum van Schiermonnik
oog en de bevestiging van zijn
vermoeden vinden we in ver
schillende brieven, waarin ge
wag wordt gemaakt van het in
storten van deze tribune tijdens
een zware storm.
De heer B. Tamminga, al eerder
geciteerd, kan ons nog enkele
historische bijzonderheden mel
den, die hij heeft ontleend aan
een artikel in Ons Friese Platte
land van 1951 van de hand van
zijn oom, Y. K. Tamminga, die
schreef onder de schuilnaam
Poarteboer.
"In de eerste wereldoorlog"al-
dus de heer Tamminga, "werd
Vosman eigenaar van Fortuna,
terwijl de Coöperatieve "Noord
kant Leeuwarden" het bedrijf
van Vosman kocht. Op haar
beurt werd de Fortuna weer op
gekocht door de firma Koop
mans, waardoor dit bedrijf de
enige particuliere meelfabriek
van betekenis in Leeuwarden
werd. Naderhand is de Noord
kant overgenomen door de CAF,
welk bedrijf nog steeds gevestigd
is aan de Snekertrekweg, dus te
genover de oorspronkelijke
plaats van de Fortunafabriek. De
Noordkant stond op de hoek van
de Westersingel en de Molen
straat, waarin nu de CAF-winkel
zit. De firma Koopmans had zich
in Leeuwarden gevestigd in
1876 en was gesticht door een
jonge bakkersknecht Koopmans
uit Holwerd".
Nu hoogste tijd voor het bekend
maken van de winnaar van het
gebruikelijke fotoboekje "Leeu
warden, ach ja, zo was het.
Het werd de heer P. Tolman,
Willem Lodewijkstraat 55 in
Leeuwarden.
honderd jaar en zou, wanneer ze
zijn leeftijd zou moeten schat
ten, eerder denken „aan een vijf
tigjaar, of zo".
Wat het nog krasse uiterlijk van
de oude heer Annema betreft
zouden we kunnen zeggen, dat
onze foto misschien wat bedrieg
lijk was en dat zijn beeltenis wel
licht ietwat geflatteerd over
kwam.
Toen het Kleine Krantsje hem op
de avond van zijn verjaardag op
belde om hem geluk te wensen,
klaagde de overigens nog vitale
veteraan steen en been. „Nou
moet het toch niet gekker wor
den," verzuchtte hij. „ik heb in
m'n hele leven nog nooit wat
gemankeerd, maar sinds dat ver
haaltje in de krant, begin ik wer
kelijk te voelen, dat ik een ouwe
kerel ben. Het is, dat ik het huis
vol gelukwensers heb, maar an
ders was ik al lang onder de wol
geweest."
Het was, toen de bejaarde baas
dit zei, nog geen negen uur.
Nou ja, en wat die leeftijd be
treft: we kunnen het niet anders
zien - op 21 januari 1935 ging
de vlag uit vöor het vijfhonderd
jarig bestaan van Leeuwarden,
nu ging de vlag uit voor het
zevenhonderdjarig bestaan. En
700 min 500 is nog altijd 200,
dus.
