OLDEHOVE IS NIET
OP KOEIEHUIDEN
LEEWADDERS,
WAAR IS DIT
EIGEN
HUIS?
POPULAIRE
LEEUWARDERS
GEBOUWD
Geef je gezicht
zo'n aardige bril...
leeuwarder
onderlinge
LEGENDE WAS FABELTJE
STEENHOUWERIJ D. ARENDS
Slechts ƒ15-
Brillen Center BEST
JORDAN
Dameskapsalon
DEPOSITAIRE
"KERASTASE"
Dan waardevast
verzekeren!
verzekeringen iLa.
Giro 98.10.62 t.n.v.
't Kleine Krantsje Leeuwarden
J. Das Co bv
Haal 'm uit de rekken vol moderne
brillen. Onze bij-de-tijdse kollektie
heeft brilmodekansen te over voor
elke smaak!
Nieuwestad 61A - Tel. 123782
...waar 't betere betaalbaar blijft!
Ger. Doustraat31
Telefoon 125883
LEEUWARDEN: VOORSTREEK 90- TELEFOON 058-125067
Het oude vertrouwde adres voor UW
GRAFWERK en
ALLE NATUURSTEENWERKEN
Werkplaatsen James Wattstraat,
Harlingen, Oude Trekweg 50,telefoon 058-126805
telefoon 05178-2895
Dit is de nieuwe opgave voor onze fotoprijsvraag "Leeivadders waar
is dit?" Oplossingen, uitsluitend schriftelijk, binnen veertien dagen
naar de redactie van 't Kleine Krantsje, Vredeman de Vriesstraat 1,
8921 BP Leeuwarden. Uitslag over vier weken.
Onder de abonnees, die ons het juiste antwoord geven, verloten wij
een exemplaar van het boekje "Leeuwarden - ach ja, zo was
het. met zestien zeer fraaie foto's van de stad uit een lang ver
vlogen tijd.
mei 1529 hebben gesloten met
"den eersamen Meester Jacob
van Aaken". De beloning was
schamel. Wij lezen: "des daghes
voer arbeitsloon acht stuiuers,
daer toe een vrye woninge ende
geduirende ses jaeren een eer-
lyck niuw kleed". De voorwaar
de is echter dat "de konsten van
Mr. Jacobs goed ende perfect
syn".
Tot goed begrip van de karige
bezoldiging van deze bouw
meester verdient nog vermel
ding dat ook de daglonen der
handwerkslieden destijds niet
meer dan een braspenning (6
cents) bedroegen. Voor ons on
voorstelbaar. Terloops vermeldt
het Hofkamp-rapport nog dat de
beide klokken van de Oldehove
ca. 4000 en 2500 kg wegen. Ter
vergelijking: De Big Ben te Lon
den weegt 13.195 kg met een
klepel van 203 kg.
AFBREKEN.
Tot slot nog de mededeling dat
in 1910 stemmen opgingen de
Oldehove af te breken omdat
men de enorm hoge kosten van
herstel, zijnde 30.000,- niet
besteed vond aan een grote
steenklomp, een waardeloos,
mislukt product. Ook toen
waren er al vandalen.
Brand vanaf 40 ct.
per 1000,-.
Uitgebreid vanaf 75 ct.
per 1000,-.
95 ct. incl. glasschade.
Extra uitgebreid f 1,10.
liewal 59. Leeuwarden
Tel. 058 - 136539
Leeuwarden S. de Jongh
ONDERHOUDSWERK
Aannemersbedrijf
058-129151-122835
b.g.g. 660963-662102
ABONNEMENT OP 'T KLEINE KRANTSJE
TOT 1-1-1986
22,-
GIRO 98 10 62
In het onlangs in 't Kleine
Krantsje verschenen artikel
'Van kerken en kerktorens'
waarin o.m. het scheefzakken
van de Oldehove wordt bespro
ken, kunnen we lezen: "De ar
chitect heeft zich blijkbaar ver
keken op de grond waarop hij
moest bouwen". Gaarne zal ik
hierop nog even ingaan.
De architect, vroeger genoemd
Bouwmeester, was eer hij zich in
Leeuwarden vestigde stads
bouwmeester in het Westduitse
Aaken. Hij was daar vertrouwd
met de rotsachtige bodem die in
die streek voorkwam en meende
in Friesland op dezelfde wijze te
kunnen bouwen.
den weer op de scheefgezakte
muren gezet. Hoe verder men
bouwde, steeds bleef de verzak
king aanhouden totdat men er
op de hoogte van 38,85 meter
een punt achter zette.
We lezen nu in het restauratie
rapport dat de toenmalige direc
teur van Gemeentewerken, de
heer W. C. A. Hofkamp, heeft
uitgegeven, dat in 1910 is geble
ken dat de twaalf lagen aarde en
kalk onder de toren totaal waren
samengeperst, het ergst onder de
traptoren die met zijn 127 zware
zandstenen treden het grote ge
heel aan het wankelen bracht.
GESCHEURD
VERKEKEN
Inderdaad heeft hij zich daarbij
verkeken op de grond. Bij de
grote restauratie in 1910 zijn
ontstellende en raadselachtige
feiten aan het licht gekomen.
De vóór 1910 onder het volk
heersende mening dat de Olde
hove op koeienhuiden was ge
bouwd bleek een legende te zijn.
Toen de fundamenten werden
blootgelegd bleek dat de toren
gebouwd was op een groot aan
tal afwisselende lagen klei en be
ton (schelpkalk).
Van bewapening was toen nog
geen sprake. Trouwens, dit had
ook weinig zin, het z.g. beton
was een elastische, taaie substan
tie. Het geheel stond op een terp
die voornamelijk uit aarde en
paardemest bestond. En op deze
slappe bodem begon men op 28
mei 1529 de toren te bouwen.
Van enig heiwerk was geen spra
ke. Op tien meter hoogte dien
den de eerste tekenen van ver
zakking zich reeds aan. Dat men
steeds doorging op het scheefge
zakte deel weer rechtop te bou
wen is er de oorzaak van dat de
Oldehove niet alleen scheef staat
doch ook een min of meer ronde
vorm verkreeg.
In het derde jaar van de bouw
overleed de bouwmeester van
'chagrin'. Het mislukken van zijn
bouwwerk had hem blijkbaar te
zeer aangepakt.
Zijn opvolger, meester Cornelis
Frederik, ging op de eenmaal in
geslagen weg vrolijk verder.
Rechte stukken metselwerk wer
De fundering was aan alle zijden
gescheurd; de restauratiefoto's,
die de heer Hofkamp bij zijn
rapport heeft gevoegd zijn waar
lijk ontstellend. Hoe konden de
beide bouwmeesters op een der
gelijke ondergrond een toren
bouwen? Dagelijks stond men
voor nieuwe raadsels. Alle we
derwaardigheden uit het rapport
van de heer Hofkamp kunnen
met gemak een paar Kleine
Krantsjes vullen. Maar genoeg
daarover. De oorzaken van de
verzakking van de Oldehove
zijn nu in grote lijnen verklaard.
Nog enkele interessante bijzon
derheden:
Ik heb hier voor mij liggen een
afschrift van de bouwovereen-
komst die "Burgemeesteren
ende Schepenen ende Raeden
der Stadt Leeuwarden" op 28
