DUITSERS OP ZOEK NAAR
GEDESERTEERDE OTTO LENK
POLITIEK VERDEELD
GEZIN MET DRAMA'S
GECONFRONTEERD
'TKLEIHE KRANTSJE
GEVAARLIJKE SITUATIE
llllilll
IIMIIIIMi
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 7
Otto Lenk, gedeserteerd uit
Hitiers krijgsmacht en onder
gedoken in Friesland, vertelt
hier verder over zijn beleve
nissen - en die van zijn
vrouw, die de rol van de on
wetende over het lot van
haar man moest blijven spe
len.
In het gezin van de familie Kal-
ma te Wanswerd aan de Streek
werd ik opgenomen als hoorde
ik er bij en daar was ik dankbaar
voor. De ondergrondse trans
porteerde van ons huis naar hier
mijn naaimachine en zo kon ik
beter mijn werk doen bij deze
kleermaker. Mijn nieuwe baas
was opgegroeid in een weeshuis
en had daar ook het kleermaken
geleerd, maar in die tijd stond de
coupe-technische kant van het
vak nog in zijn kinderschoenen.
Daar had hij veel moeite mee en
hij moest zich behelpen met wat
er in de vakbladen stond. Hij wist
niet waar ik had gewerkt en was
eerst zeer terughoudend als ik
wel eens opmerkte hoe ik een
probleem zou oplossen. Maar
dat veranderde toen ik patronen
op een stuk papier tekende en
op een andere manier werkte als
hij gewend was. Hij begon wat
vertrouwen in mijn werk te krij
gen.
Als je de hele dag bij elkaar
werkt wordt er wel eens een ge
sprek gevoerd. Daarbij bleek dat
door verschillen in achtergron
den en opvoeding onze zienswij
zen niet op dezelfde lijn lagen,
maar we hadden hetzelfde eind
doel: de bevrijding van de Duit
sers.
SCHUILPLAATSJE
Ik keek om mij heen of ik ergens
voor mijzelf een schuilplaatsje
kon maken, als het eens nodig
zou zijn mij te verbergen. Op de
vliering van het huis waar wij
werkten, waren met behang be
spannen kleerkasten. Toen ont
dekte ik een gedeelte tussen
twee stukken behang waar ruim
te in zat. Daar kon ik desnoods
tussen staan. Ik heb van onderaf
een stukje tegen de deur losge
peuterd en het behang met pu
naises aan een latje vastgeprikt.
Zo kon ik er tussen kruipen en
met de hand van binnenaf het la
tje tegen de deur drukken en
vasthouden. Van buitenaf was
dan niets verdachts te zien.
Maar liefst wilde ik iets buiten
het huis hebben om in weg te
kruipen. Zo was er een gelegen
heid om onder het opgeschoven
raam van de slaapkamer door
aan de achterkant het huis te
verlaten. Daar was een strookje
grond van een paar meter tot de
sloot, waar een dichte haag van
vuurdoornstruiken stond. Zo kon
je van buitenaf niet zien wat er
bij het huis gebeurde. Dat leek
me een mooi plekje om er een
gat in de grond te graven als
schuilplaats. De baas had een
oude plank van circa 120 bij 60
cm en die mocht ik wel hebben.
Toen ben ik 's avonds na mijn
werk aan het graven gegaan.
Eerst legde ik de plank op het
gras om de maat te bepalen en
toen heb ik die er aan graszoden
uitgestoken en op de plank ge
In Wanswerd aan de Streek werd ik opgenomen en ik was er dankbaar voor.
legd. Ik kon zo een diep gat
graven waarin ik gehurkt kon zit
ten. Ik kreeg daarvoor ook nog
een oud tafelkleed. Toen gingen
een paar bezemstelen dwars
over het gat en de plank met
graszoden er overheen. Je kon
er niets van zien. Een paar uit
geholde vlierboomtakken moes
ten er voor zorgen dat ik tussen
het gras door kon ademhalen.
Als ik in het gat zat, dan gaf me
dat een veilig gevoel.
Het werd langzamerhand weer
winter en dus kouder, maar er
was geen brandstof om te sto
ken in het potkacheltje in de
werkplaats. Maar we konden wel
ergens zaagmeel kopen. Het
was een experiment om dat aan
het branden te krijgen, maar we
vonden een oplossing. Op het
rooster werd een prop papier
gelegd met recht daarop een
stok. Daaromheen kwam het
zaagmeel, dat goed was aange
stampt. Dan werd de stok er
voorzichtig uit getrokken en het
papier onderin aangestoken.
Dat lukte prima; het zaagmeel
brandde van binnen uit keurig
helemaal op.
Op een dag kwam er een kar
met schol langs de deuren, maar
niemand kocht er van omdat er
geen olie was om te bakken.
Maar ik zei tegen de dochter
Eep: "haal een emmervol vis
voor mij, ik zal het wel betalen."
Zij zei; "We kunnen ze niet klaar
maken."
"Ik red me er wel mee," was mijn
antwoord. Ze ging en haalde zes
scholletjes, tot mijn spijt veel te
weinig en intussen was de koop
man al verdwenen. Ik maakte de
scholletjes klaar en zoutte ze.
Toen nam ik een stukje kram-
draad en reeg daar de visjes
aan. Daarna werden ze in de
potkachel boven het zaagmeel-
vuur geroosterd. Dat lukte goed.
Eep kreeg spijt dat ze niet een
emmervol schol had meegeno
men.
Maar een volgende keer, toen er
een andere kans was om wat
extra's te krijgen, liet ik er geen
gras over groeien en pakte met
een toe. Er zwommen een paar
eenden achter in de sloot en
daar was ook een wilde bij. Ik
had altijd wat visgerei bij me en
daarmee heb ik vanuit het om-
hooggeschoven raam van de
slaapkamer de wilde eend ge
vangen. Ik plukte en slachtte
haar en mevrouw Kalma maakte
haar klaar. Zo hadden we eens
een lekker hapje.
Inmiddels waren de Duitsers
naar mij aan het zoeken gegaan.
Mijn vrouw schreef alle weken
twee brieven en stuurde die naar
Finland, zoals we hadden afge
sproken. Daarin gaf zij uiting aan
haar ongerustheid omdat ze
nooit antwoord van mij kreeg.
Daar was geen commentaar van
de Duitsers op gekomen en toen
ging mijn vrouw een poos naar
mijn zuster in Den Haag. Haar
broer en ook de man van mijn
zuster moesten in Duitsland
werken en zo zochten ze wat
steun bij elkaar. Maar kort daar
na kwam er een brief uit Finland
voor mijn vrouw en mijn schoon
ouders stuurden deze naar Den
Haag. Mijn schoonouders wisten
nergens van en waren ook on
gerust omdat er geen brieven
van mij kwamen.
De groene Feldpolizei van de
Duitsers kwam in Leeuwarden
aan de deur en toen er niemand
thuis was, gingen ze bij de buren
informeren. Die verwezen naar
mijn schoonouders, vlak in de
buurt. Ze vertelden onbevangen
dat mijn vrouw naar haar zuster
in Den Haag was en gaven hun
het adres. Een paar dagen later
kregen ook mijn vrouw en haar
zuster de "Grünen" op bezoek
om aan de weet te komen waar
ik was. Mijn vrouw en zuster
begonnen te huilen omdat er
nooit bericht van mij uit Finland
was gekomen. Ze lieten de brief
uit Finland lezen. Die was van
een luitenant. Hij troostte mijn
vrouw en veronderstelde dat ik
in Berlijn te werk was gesteld bij
het puinruimen. In de tijd dat ik
Berlijn moest passeren, was er
een groot bombardement ge
weest. Toen waren ook de "Grü
nen" begaan met het lot van
mijn vrouw en zuster. Ze klopten
hun op de schouder en beloof
den alles in het werk te zullen
stellen om iets van mij te weten
te komen. Toen verdwenen ze.
BEPROEVING
Deze beproeving was dus goed
afgelopen, maar nu durfden de
vrouwen niet meer in het huis te
slapen en gingen 's avonds naar
een neef van mijn vrouw en daar
sliepen ze in het vervolg, want je
kon nooit weten wat hier achter
weg kon komen. De broer van
mijn vrouw moest in Duitsland,
vlak over de grens, met een le-
gerbus arbeiders vervoeren en
toen hij de kans schoon zag, is
hij met de lege bus over de
grens naar Nederland gereden
en heeft hij de bus ergens onbe
heerd laten staan. Bij Deinum, in
Friesland dus, is hij als arbeider
bij een boer ondergedoken.
St. Anna
O.Lenk
In tijden van komende verkiezingen komt het wel voor, dat we achter de ramen van
een en hetzelfde huis verkiezingsbiljetten kunnen aanschouwen van verschillende
partijen. Vader is dan bijvoorbeeld een mannetje van de V.V.D. maar moeder kiest
partij voor het C.D.A. Ook zal het wel gebeuren, dat al wat oudere kinderen weer een
ander biljet voor hun kamerraam hangen van de partij van hun eigen keus.
Hoe zullen, zo vraag je je dan wel eens af, de verhoudingen zijn in zo'n politiek ver
deeld gezin? Leven de gezinsleden vreedzaam naast elkaar of maken ze elkaar met
politieke redetwisten het leven zuur?
In een gezelschapje pratend over dergelijke zaken voerde iemand het gesprek in de
richting van de donkere oorlogsjaren, toen het moet zijn gebeurd, dat er een bekend
gezin in Friesland ook zo politiek verdeeld was wat in dit geval dramatische gevolgen
had.
De vader, zo werd er verteld, was "goed", maar de moeder was "fout". De vader
kreeg een van de beide zoons aan zijn kant; de moeder evenwel kreeg steun van de
andere zoon. Dan was er nog een dochter, die eveneens de kant van de foute moeder
koos.
Hoe dat gezin in dit bezettingsjaren precies gereild en gezeild heeft wist niemand mee
te delen, maar wel was bekend, dat beide zoons door de oorlog hun leven verloren.
De ene zoon sneuvelde aan het Oostfront, de andere werd doodgeschoten in het ver
zet..r...
